Τριγμοί στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα: Πώς επηρεάζεται η Ευρωζώνη

Τα τελευταία έτη, οι διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, εξαιτίας της πανδημικής και της ενεργειακής κρίσης αλλά και των πρόσφατων γεωπολιτικών εντάσεων, αύξησαν την αβεβαιότητα και ανέδειξαν σημαντικούς κινδύνους στο πεδίο της παγκόσμιας οικονομικής αλληλεξάρτησης, όπως τονίζει σε ανάλυση η Alpha Bank.

Οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις αλλά και ο τρόπος πραγματοποίησης των εμπορικών συναλλαγών χαρακτηρίζονται, πλέον, από μία ιδιαίτερη περιπλοκότητα, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τις εντάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα που οδήγησαν στην αύξηση του μεταφορικού κόστους των ναυτιλιακών εταιρειών, καθώς πολλοί επέλεξαν τον ασφαλέστερο περίπλου της Αφρικής. 

Οι διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα οδήγησαν στην επαναξιολόγηση των παραγόντων που προκαλούν αρρυθμίες στη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας και στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των χωρών. Τέτοιες αρρυθμίες είναι, για παράδειγμα, η διακοπή λειτουργίας των εργοστασίων που οδηγεί σε ελλείψεις αποθεμάτων, οι περιορισμοί στην κινητικότητα που παρατείνουν τους χρόνους παράδοσης των αγαθών, καθώς και οι ενεργειακές ανατιμήσεις που επιβαρύνουν το κόστος αποστολής τους. 

Η έξαρση των πληθωριστικών πιέσεων στη Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ), από το τρίτο τρίμηνο του 2021, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Στο Γράφημα 1, αποτυπώνεται ο παγκόσμιος δείκτης πίεσης της αλυσίδας εφοδιασμού (GSCPI) και ο πληθωρισμός στη Ζώνη του Ευρώ. Παρατηρούμε μία παράλληλη κίνηση των δύο μεγεθών, με μία μικρή χρονική υστέρηση, που υποδηλώνει την εξάρτηση της ευρωπαϊκής οικονομίας από την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.

Ο παγκόσμιος δείκτης πίεσης της αλυσίδας εφοδιασμού (GSCPI) αποτυπώνει τη μεταβλητότητα των πιέσεων της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού μετά από σημαντικά γεγονότα, συνδυάζοντας ένα σύνολο δεικτών του παγκόσμιου κόστους μεταφοράς και των συμφορήσεων εφοδιασμού ανά χώρα, για τα τελευταία 25 έτη. Παρατηρούμε ότι η αύξηση των πιέσεων είναι άμεσα συνδεδεμένη με σημαντικά γεγονότα, όπως η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας της περιόδου 2017-2018 και, κυρίως, η περίοδος της πανδημικής κρίσης και της ενεργειακής κρίσης που ακολούθησε. 

Οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, που έχουν προκαλέσει αναθέρμανση των πιέσεων στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, δεν έχουν, προς το παρόν,  μεταδοθεί στον πληθωρισμό. Το γεγονός αυτό διευκολύνει το έργο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), καθώς μειώνεται το κόστος άσκησης της νομισματικής πολιτικής με σκοπό τον αποπληθωρισμό, με αποτέλεσμα η οικονομία της ΖτΕ να δύναται να επιτύχει «ήπια προσγείωση», όπως φαίνεται στο Γράφημα 2 (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Regional Economic Outlook Europe, Απρίλιος 2024).
 

Η επίδραση στις επενδύσεις

Ωστόσο, πέραν των επιπτώσεων στον πληθωρισμό από τις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, θα πρέπει να επισημάνουμε και τις επιπτώσεις σε ένα άλλο βασικό μέγεθος, που είναι οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) και οι οποίες αποτελούν βαρόμετρο της επενδυτικής δραστηριότητας μεταξύ των χωρών. Φαίνεται ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις και τα προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα έχουν προκαλέσει μείωση των εισροών ΑΞΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Foreign Direct Investment Statistics, OECD, Απρίλιος 2024), γεγονός που αντανακλά το «πάγωμα» των επενδυτικών σχεδίων από ξένους επενδυτές, για λόγους που σχετίζονται με σημαντικά γεγονότα, όπως οι γεωπολιτικές διαταραχές. 

Προκειμένου να ενισχύσουν την επενδυτική δραστηριότητα, οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διερευνούν τρόπους για τη μείωση της εξάρτησής τους από άλλες χώρες, ενώ στοχεύουν στην ενίσχυση της αυτονομίας τους, με πρωτοβουλίες επαναπατρισμού δραστηριοτήτων. Η μετεγκατάσταση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, στο εσωτερικό ή σε χώρες που είναι γεωγραφικά ή πολιτικά πιο κοντά, έχουν ενσωματωθεί πλέον στη στρατηγική των επιχειρήσεων.

Στην προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων και επαναπατρισμού δραστηριοτήτων, η ΕΕ προσφέρει ισχυρά κίνητρα μέσω του Βιομηχανικού Σχεδίου Πράσινης Συμφωνίας, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις και οικονομικές ενισχύσεις που δύναται να επηρεάσουν τις επενδυτικές επιλογές των επιχειρήσεων. Αυτό το ευρωπαϊκό σχέδιο έρχεται ως απάντηση στην αντίστοιχη πρόταση των ΗΠΑ για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) και την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής ημιαγωγών (Chips Act).

Τέλος, οι διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου»  σε χώρες με υψηλή εξάρτηση από την εισαγωγή προϊόντων από περιοχές υψηλού κινδύνου, για τον εφοδιασμό σε ενεργειακά προϊόντα, τρόφιμα και εξαρτήματα υψηλής τεχνολογίας, όπως οι ημιαγωγοί και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον παγκόσμιο κατακερματισμό και τον κίνδυνο αποσύνδεσης των οικονομικών δραστηριοτήτων και τον περιορισμό του διεθνούς εμπορίου εξαιτίας των γεωπολιτικών πολιτικών εντάσεων, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος παραγωγής. Συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να δράσει άμεσα, ώστε να ενισχύσει την επιχειρηματική της δραστηριότητα και να ενισχύσει την παραγωγή της.