Υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες ανθρώπων που ενοχλούνται από την Γκρέτα. Υπάρχουν οι συμπλεγματικοί στους οποίους προκαλεί αμηχανία ένας νέος άνθρωπος, ακόμη χειρότερα ένα νέο κορίτσι, που λέει με ένταση την αλήθεια της. Ο κόσμος δεν έχει ανάγκη από ένα υστερικό κορίτσι που πάσχει από αυτισμό. Η Γκρέτα θα πρέπει να γυρίσει στα μαθητικά της θρανία, να μάθει πρώτα γράμματα, να μεγαλώσει και να καταλάβει πώς λειτουργεί ο κόσμος.
Υπάρχουν εκείνοι που δεν αντέχουν τη φασαρία της σύγκρουσης των identities. Ισχυρίζονται ότι οι κοινωνίες κατατερματίζονται σε πολλά μικρά τιμάρια ομάδων που ορκίζονται στο δίκιο τους και μάχονται με ζήλο φονταμενταλιστή. Παραβλέπουν όμως ότι τα ανερχόμενα identities έχουν συχνά σημείο αναφοράς εξόφθαλμες κοινωνικές ανισότητες που βιώνουν συγκεκριμένες ομάδες. Κυρίως όμως ξεχνούν ότι οι μεγάλες αλλαγές έρχονται συχνά ως αποτέλεσμα μεγάλης πίεσης. Η πίεση και η ένταση που συνεπάγεται, είναι συστατικό του δημοκρατικού διαλόγου. Η συνεννόηση ενίοτε έρχεται ως αποτέλεσμα της έντασης. Οι νέοι του Μάη ήρθαν σε ρήξη για να διεκδικήσουν περισσότερη ελευθερία και να αλλάξουν τελικά τους ηθικούς κανόνες των δυτικών κοινωνιών.
Η κλιματική αλλαγή όμως είναι μία διαφορετική μάχη. Είναι μία μάχη επιβίωσης που προϋποθέτει τη ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της παγκόσμιας οικονομίας. Η αντιμετώπισή της συνεπάγεται τη μετάβαση σε μία οικονομία μηδενικών ρύπων έως το 2050. Η μετάβαση αυτή είναι του ίδιου μεγέθους με την προηγούμενη ιστορική μετάβαση στην «οικονομία του άνθρακα».
Τέλος, υπάρχουν κι εκείνοι που βρίσκουν στο πρόσωπο της Γκρέτα το σύμβολο της απο-ανάπτυξης και του περιορισμού της ελευθερίας των καταναλωτών. Η ομάδα αυτή θίγει πιθανά το πιο πολιτικό από τα ερώτηματα της κλιματικής αλλαγής. Δεν αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή αλλά αμφιβάλλει για το ρυθμό της αλλαγής και τους τρόπους της μετάβασης.
Ισχυρίζεται ότι η λύση δεν θα δοθεί από τους ακτιβιστές ή τις κυβερνήσεις αλλά δίνεται ήδη από τις εταιρείες και την τεχνολογική ανάπτυξη. Παραβλέπει ότι η έρευνα για την τεχνολογική ανάπτυξη χρηματοδοτείται αδρά από τους κρατικούς προϋπολογισμούς και άμεσες ή έμμεσες δημόσιες επιδοτήσεις. Δεν λαμβάνει επίσης υπόψη ότι υπάρχουν εταιρείες και εταιρείες. Εκείνες που η κερδοφορία τους εξαρτάται από τη φήμη και την εικόνα τους στους καταναλωτές. Οι μεγάλες πολυεθνικές του λιανεμπορίου δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Οι πελάτες τους, οι καταναλωτές, τους εγκαταλείπουν. Οι millennials κρατούν το κομπόδεμα τους για ταξίδια αντί για ρούχα. Η βελτίωση της περιβαλλοντικής τους εικόνας είναι όρος οικονομικής επιβίωσης. Γι’ αυτό η μία μετά την άλλη ανακοινώνουν δεσμεύσεις για μηδενισμό των εκπομπών τους τα επόμενα 20 χρόνια. Υπάρχουν όμως και εκείνες που δεν εμπορεύονται άμεσα με τους καταναλωτές. Πολλές απ΄αυτές συνεχίζουν να χρηματοδοτούν το λόμπιγκ για να σταματήσουν τις πολιτικές που θα μας οδηγήσουν σε μία οικονομία μηδενικών ρύπων.
Η ομάδα αυτή ισχυρίζεται επίσης ότι οι αλλαγές είναι ήδη μεγάλες, η δουλειά που έχει γίνει μεγάλη και ότι γίνεται ό,τι είναι δυνατό. Είναι αλήθεια ότι έχουμε διανύσει πολύ δρόμο και ότι οι ανανεώσιμες γίνονται εμπορικά εκμεταλλεύσιμες και ανταγωνιστικές με τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, είμαστε πολύ μακριά από τους παγκόσμιους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Αυτό πρακτικά σημαίνει μηδενισμό των ρύπων ως το 2050 σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΟΗΕ. Η ίδια μελέτη τονίζει ότι χρειαζόμαστε πέντες φορές πιο φιλόδοξους για να πετύχουμε τον 1.5ο C. Για την ακρίβεια, η πρόσφατη μελέτη της IPCC αποκαλύπτει ότι δεν απομένουν παραπάνω από 12 χρόνια.
Τέλος, η ομάδα αυτή διατείνεται αφού η τεχνολογία θα δώσει τη λύση, δεν χρειάζεται καμία αλλαγή στον τρόπο ζωής μας. Ωστόσο, όσο κι αν η διαπίστωση αυτή έχει στοιχεία αλήθειας, δεν αποτυπώνει όλη την εικόνα. H πλήρης απεξάρτηση από το πετρέλαιο, το αέριο και τον άνθρακα είναι απολύτως εφικτή με τεχνολογίες που υπάρχουν ήδη στην αγορά αλλά θα πρέπει να γίνουν εμπορικά εκμεταλλεύσιμες. Από την άλλη, υπάρχουν τομείς της οικονομίας που δεν μπορούμε να συνέχισουμε business as usual. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να καταναλώνουμε συνεχώς περισσότερο βοδινό κρέας. Το οικονομικό κίνητρο πίσω από την καταστροφή του Αμαζονίου είναι οι εκτάσεις που απαιτούνται για τα βοοειδή. Επίσης δεν υπάρχει σήμερα τεχνολογική λύση για τη αεροπορία που η ανάπτυξή της επιδοτείται από τα αφορολόγητα καύσιμα που χρησιμοποιεί και τις έμμεσες κρατικές ενισχύσεις μέσω των μειώμενων τελών πολλών περιφερειακών αεροδρομίων.
Οι μαθητές που διαδηλώνουν στους δρόμους, οι ‘καταναλωτές-ακτιβιστές’ που πιέζουν τις εταιρείες και οι ψηφοφόροι που πιέζουν το πολιτικό σύστημα αλλάζουν την ισορροπία. Η νέα αυτή ισορροπία αντανακλάται και στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Η Γαλλία και η Αυστρία απειλούν να μπλοκάρουν την εμπορική συμφωνία της Ευρώπης με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής λόγω της στάσης του πρόεδρου της Βραζιλίας στην καταστροφή του Αμαζονίου.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο ζήτημα της επιστήμης και του πολιτικού συστήματος ή των εταιρειών. Χρειάζονται οι μαθητές, οι καταναλωτές και οι πολίτες που θα μεταφράσουν σε πίεση αυτό που λέει η επιστήμη. Χρειαζόμαστε συνείδηση του προβλήματος. Αυτό όμως δεν αρκεί πάντοτε. Ενίοτε χρειαζόμαστε την ένταση, το πάθος και τη συγκίνηση που ξυπνούν τη συνείδηση.
*Ο Σωτήρης Ράπτης εργάζεται στις Βρυξέλλες ως senior advisor για θέματα κλιματικής αλλαγής και μεταφορών