Σχεδόν κατά 50% έχει εκτιναχθεί, ανάμεσα στο πρώτο τρίμηνο του 2019 και στο γ' τρίμηνο του 2020 το απόθεμα των καθυστερούμενων συντάξεων, θέτοντας σε συναγερμό την κυβέρνηση, που, εκτός από την προσπάθεια αυτοματοποίησης των διαδικασιών, αποφάσισε να ενισχύσει το προσωπικό του e-ΕΦΚΑ που εμπλέκεται στη διαδικασία διεκπεραίωσης των αιτημάτων συνταξιοδότησης, προσφέροντας τους συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης με διατήρηση, ταυτόχρονα, της καταβολής πλήρους σύνταξης.
Η διόγκωση των εκκρεμών αιτημάτων συνταξιοδότησης, στην πλειονότητά τους ληξιπρόθεσμων, μετατρέπεται σε μια δημοσιονομική «βόμβα», που θέτει σε δοκιμασία και τις σχέσεις της κυβέρνησης με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς, σε μια περίοδο μάλιστα όπου οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνονται από ελληνικής πλευράς έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα, καθώς οι εκταμιεύσεις κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν συνδεθεί με την εκπλήρωσή τους. Η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί έναντι των ευρωπαϊκών Θεσμών ότι όλες οι εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης θα έχουν διεκπεραιωθεί και το υπόλοιπο των συντάξεων σε καθυστέρηση θα έχει μηδενισθεί το αργότερο ως το τέλος Δεκεμβρίου 2021, αλλά με τους σημερινούς ρυθμούς αυτό φαίνεται ότι είναι αδύνατο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία έκθεση ενισχυμένης εποπτείας από τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς τονιζόταν ότι «το πλέον προβληματικό θέμα αφορά τις καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση αιτήσεων συνταξιοδότησης». Όπως εξηγείται στην έκθεση, η μεγάλη αύξηση που παρατηρείται στις καθυστερούμενες συντάξεις οφείλεται σε δύο παράγοντες:
- Το νόμο που υιοθετήθηκε στις αρχές του 2019, ο οποίος επέτρεψε στους αυτοαπασχολούμενους να αρχίσουν την εξόφληση οφειλών από εισφορές με ρυθμίσεις μεγάλης διάρκειας και, ακολούθως, να υποβάλλουν αιτήσεις συνταξιοδότησης.
- Τις δυσκολίες που παρατηρούνται στην καταγραφή και διεκπεραίωση των αιτήσεων συνταξιοδότησης, ένα πρόβλημα που άρχισε να αντιμετωπίζεται με την αυτοματοποίηση των διαδικασιών από τον Σεπτέμβριο του 2019.
Η Κομισιόν τόνιζε στην έκθεση ότι, με τα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση, στόχος είναι να έχουν πέσει στο μηδέν οι καθυστερούμενες οφειλές από συντάξεις ως το τέλος του 2021, αν και διατηρούσε επιφυλάξεις για την επίτευξη του στόχου, σημειώνοντας ότι θα επηρεασθεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών από τα περιοριστικά μέτρα που έχουν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Πάντως, παρά την προσπάθεια που γίνεται για την καθιέρωση αυτόματων, ηλεκτρονικών διαδικασιών επεξεργασίας των αιτήσεων συνταξιοδότησης, στελέχη του ΕΦΚΑ τονίζουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστια οργανωτικά προβλήματα, σε ό,τι αφορά την επεξεργασία των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί με τη φυσική υποβολή φακέλων από τους ενδιαφερόμενους. Η εσωτερική οργάνωση του ΕΦΚΑ εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό των υπηρεσιών των επιμέρους ταμείων που έχουν ενοποιηθεί και από την έλλειψη του προσωπικού που χρειάζεται για να διεκπεραιωθεί ο ασυνήθιστα διογκωμένος αριθμός αιτήσεων συνταξιοδότησης από τους αυτοαπασχολούμενους.
Ενίσχυση υπηρεσιών με συνταξιούχους
Αναγνωρίζοντας την ανάγκη να αυξηθεί προσωρινά το προσωπικό που διεκπεραιώνει τις αιτήσεις, η κυβέρνηση προχώρησε σε μια ασυνήθιστη πρωτοβουλία. Με διάταξη στο πολυνομοσχέδιο με μέτρα για την πανδημία, επιτρέπει σε συνταξιούχους του ΕΦΚΑ όχι μόνο να επανέλθουν προσωρινά σε υπηρεσία, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, αλλά και να λαμβάνουν το μισθό τους ως εργαζόμενοι χωρίς την περικοπή των συντάξεών τους κατά 30%, που προβλέπεται για όλες τις περιπτώσεις συνταξιούχων που εργάζονται.
Η σχετική διάταξη του πολυνομοσχεδίου (άρθρο 80), σχετικά με την απασχόληση συνταξιούχων e-ΕΦΚΑ, αναφέρει ότι:
- Ο Διοικητής του e-ΕΦΚΑ δύναται να αποφασίζει την ανάθεση του έργου της υποστήριξης των διαδικασιών απονομής συντάξεων σε συνταξιούχους λόγω γήρατος, πρώην υπαλλήλους του e-ΕΦΚΑ και των ενταχθέντων σε αυτόν ασφαλιστικών φορέων και του Δημοσίου, οι οποίοι κατά τον χρόνο της ενεργού υπηρεσίας τους είχαν υπηρετήσει στα αντικείμενα της επεξεργασίας των αιτημάτων παράτασης αναπηρικών συντάξεων, απονομής και παράτασης του εξωϊδρυματικού επιδόματος, μεταβίβασης σύνταξης λόγω θανάτου, απονομής προσωρινών συντάξεων όλων των κατηγοριών, της διαδικασίας ελέγχου στην ανακεφαλαίωση του χρόνου ασφάλισης, της διαδικασίας ελέγχου των εισφορών, καθώς και της υποστήριξης της γραμματείας συντάξεων.
- Η ανάθεση του έργου της παρ. 1 γίνεται αποκλειστικά με συμβάσεις έργου, η διάρκεια των οποίων δεν δύναται να υπερβαίνει το διάστημα των οκτώ (8) μηνών, άνευ δυνατότητας ανανέωσης.
- Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίζεται η κατ' αποκοπή καταβαλλόμενη αμοιβή για το περιγραφόμενο στην παρ. 1 έργο, βάσει απόδοσης και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.
- Η δραστηριότητα της παρ. 1 εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 20 του ν. 4387/2016 (Α' 85), όπως αντικαταστάθηκε και ισχύει με το άρθρο 27 του ν. 4670/2020 (Α' 43).
Σημειώνεται ότι αυτή η εξαίρεση από τις διατάξεις του ν. 4670/2020 θα επιτρέψει στους συνταξιούχους του ΕΦΚΑ να λαμβάνουν, για όσο χρόνο θα επανέλθουν στα καθήκοντά τους, το μισθό που θα αποφασίσει να τους χορηγήσει η κυβέρνηση, λαμβάνοντας παράλληλα στο ακέραιο και τη σύνταξή τους, σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να δώσει επαρκή κίνητρα στους συνταξιούχους, ώστε να... ξελασπώσουν τη διεκπεραίωση των αιτήσεων για συντάξεις.
Η μεγάλη διόγκωση των καθυστερήσεων
Τη διόγκωση των καθυστερήσεων στις πληρωμές συντάξεων κατέγραψε πρόσφατα το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, παρουσιάζοντας στοιχεία του ΕΦΚΑ, αφού προηγήθηκε δημόσια αντιπαράθεση με τον ασφαλιστικό οργανισμό, επειδή για μεγάλη περίοδο δεν ήταν σε θέση να παράσχει στο ΓΠΚΒ τα σχετικά στοιχεία. Από το πρώτο τρίμηνο του 2019 ως το τέλος του γ' τριμήνου 2020, όταν έγινε δηλαδή αισθητή η αύξηση των αιτήσεων συνταξιοδότησης από ασφαλισμένους σε ταμεία αυτοαπασχολούμενων, οι οποίοι προηγούμενως είχαν ρυθμίσει οφειλές εισφορών, η αύξηση του ποσοού των εκκρεμών συντάξεων πλησιάζει το 50%.
Ειδικότερα, το ΓΚΠΒ σημειώνει ότι:
- Στο τέλος Σεπτεμβρίου 2020 ο ΕΦΚΑ κατέβαλε 2.705.684 συντάξεις σε 2.451.472 συνταξιούχους, αριθμός ελαφρά μειωμένος σε σχέση με το τέλος του 2ου τριμήνου 2020 που καταβλήθηκαν 2.711.261 συντάξεις (σε 2.469.535 συνταξιούχους), αλλά και σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2019 (που καταβλήθηκαν 2.729.009 συντάξεις σε 2.500.684 συνταξιούχους).
- Σύμφωνα με τα στοιχεία που έθεσε στη διάθεσή μας ο ΕΦΚΑ, ο συνολικός αριθμός των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης μειώθηκε από 164.680 στο τέλος Ιουνίου 2020 (και εκτιμώμενη δαπάνη περίπου 640 εκατ. ευρώ) σε 163.224 (και εκτιμώμενη δαπάνη περίπου 620 εκατ. ευρώ).
- Οι ληξιπρόθεσμες (εκκρεμείς πάνω από 90 ημέρες) αιτήσεις συνταξιοδότησης μειώθηκαν από 138.323 στο τέλος Ιουνίου 2020 (εκτιμώμενη δαπάνη περίπου 633 εκατ. ευρώ) σε 133.354 στο τέλος Σεπτεμβρίου 2020 (εκτιμώμενη δαπάνη περίπου 608 εκατ. ευρώ).
Όπως φαίνεται στον πίνακα που δημοσιεύει το ΓΠΚΒ, στο τέλος του α' τριμήνου 2019 το οφειλόμενο ποσό ανερχόταν σε 419,8 εκατ. ευρώ, ενώ στο τέλος Σεπτεμβρίου 2020 είχε εκτιναχθεί στα 619,8 εκατ. ευρώ (αύξηση 47,6%), έχοντας φθάσει το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο στο ύψος - ρεκόρ των περίπου 640 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών (608 εκατ. ευρώ) είναι ληξιπρόθεσμες και αφορούν τις αιτήσεις από 133.354 δικαιούχους, οι οποίοι παρέμεναν απλήρωτοι για περισσότερες από 90 ημέρες μετά την υποβολή των αιτήσεών τους.
Οι καθυστερούμενες συντάξεις (πηγή: ΓΚΠΒ, ΕΦΚΑ)