Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων με τόλμη, για να βελτιωθεί η καθημερινότητα των επιχειρήσεων, είναι το βασικό αίτημα της επιχειρηματικής κοινότητας αυτή την περίοδο. Η αστάθεια του φορολογικού συστήματος εξακολουθεί να αποτελεί το σοβαρότερο «πονοκέφαλο» των επιχειρήσεων, ενώ φαίνεται να υποχωρούν αρκετά οι ανησυχίες για τις δύο «ασθένειες» της περιόδου της μεγάλης κρίσης, δηλαδή τις συνέπειες από την ύφεση και την πολιτική αστάθεια.
Στη φετινή, τρίτη κατά σειρά ετήσια έρευνα «Ο Σφυγμός του Επιχειρείν», που πραγματοποιεί το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ σε συνεργασία με την MRB, καταγράφεται μια σαφής συνέχιση της βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, όπως και του κλίματος σχετικά με την πορεία της χώρας και των ίδιων των επιχειρήσεων.
Ωστόσο, καθώς οι περισσότεροι δείκτες αξιολόγησης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος παραμένουν σε επίπεδα κοντά στη βάση, αναδεικνύονται και τα μεγάλα περιθώρια βελτίωσης που ακόμα υπάρχουν ιδιαίτερα ως προς τη φορολογία, την πολυνομία, τις δυσκολίες στη χρηματοδότηση και τις καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης.
Για πολλές επιχειρήσεις, όπως τονίζουν οι αναλυτές του ΣΕΒ, η καθημερινή προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων μειώνει τη δυνατότητα επικέντρωσης σε παραγωγικές λειτουργίες και την επιχειρηματική ανάπτυξη.
Γι’ αυτό, το κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η μετάβαση από τη συγκρατημένη αισιοδοξία στην έμπρακτα βελτιωμένη καθημερινότητα και δυναμική τροχιά ανάπτυξης χρειάζεται μεταρρυθμιστική συνέχεια και την Πολιτεία αποφασισμένη να συνεχίσει το έργο της με προσήλωση, κατάλληλο σχεδιασμό και πλάνο, έχοντας στο επίκεντρο την προσέλκυση επενδύσεων και τις ανοιχτές αγορές.
Η έρευνα εστιάζει σε έξι κρίσιμες περιοχές για ένα σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον:
α) ευκολότερη προσέλκυση επενδύσεων και εξασφάλιση της απαραίτητης χρηματοδότησης,
β) σαφέστερο και ασφαλέστερο θεσμικό πλαίσιο,
γ) μείωση της γραφειοκρατίας,
δ) αναβάθμιση των ψηφιακών υπηρεσιών χωρίς «ηλεκτρονικοποίηση» της γραφειοκρατίας, ε) σύγχρονο πλαίσιο απασχόλησης και στ) στοχευμένες κινήσεις που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα εμπόδια.
Παράλληλα, δίνεται μεγάλη σημασία στην εφαρμογή των ψηφισμένων νόμων, στην επιτάχυνση της δικαιοσύνης και σε ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες στο ΕΣΠΑ και τους αναπτυξιακούς νόμους.
Συνοπτικά, τα βασικά ευρήματα της έρευνας είναι τα εξής:
- Βελτιωμένοι Δείκτες Αξιολόγησης Δυσκολιών του ευρύτερου πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος που, ωστόσο έχουν μεγάλο περιθώριο βελτίωσης.
- Οι μεγαλύτερες δυσκολίες για τις επιχειρήσεις είναι η υψηλή φορολογία, τα «απόνερα» της κρίσης, η αδιαφάνεια και η αναξιοκρατία. Για πολλές επιχειρήσεις, μεγάλη δυσκολία είναι και το έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού.
- Για τη βελτίωση της καθημερινής τους λειτουργίας, οι επιχειρήσεις ζητούν προβλέψιμο πλαίσιο, εύρυθμη λειτουργία των αγορών και κανόνες υγιούς ανταγωνισμού.
- Οι πιο ώριμοι ψηφιακά και αυτοματοποιημένοι φορείς του δημοσίου τομέα και οι ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες εκτιμώνται σαφώς θετικότερα, δείχνοντας την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η δημόσια διοίκηση.
- Οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πληθώρα εμποδίων στην καθημερινότητά τους, παρά τη σταδιακή βελτίωση, προκαλώντας αβεβαιότητα για το πλαίσιο λειτουργίας και τους κανόνες, για το τι μπορεί να πραγματοποιηθεί, πού και πώς.
- Οι δημόσιοι φορείς κρίσιμης σημασίας για την επιχειρηματικότητα αδυνατούν να ακολουθήσουν τις ανάγκες των επιχειρήσεων και αποτυγχάνουν να δείξουν σημάδια ουσιαστικής βελτίωσης, σημειώνοντας διαχρονικά ποσοστά ικανοποίησης κάτω από 10%.
- Το τοπίο των επιχειρήσεων ως προς την προοπτική τους έχει αρχίσει να μεταβάλλεται θετικά. Η πλειονότητα βρίσκεται σε «φάση ανάπτυξης» (57,7%), μία στις τρεις επιχειρήσεις προβλέπει αύξηση των εσόδων τον επόμενο χρόνο και το 60% ανάκαμψη της χώρας εντός τριετίας.
- Η έννοια της επένδυσης (εκτός από ανάπτυξη που αναφέρει το 43,8%) συνδέεται με έννοιες όπως η καινοτομία(28%), η δημιουργικότητα (27%) αλλά και το ρίσκο (21%).
- Ως βασικοί παράγοντες αύξησης του κύκλου εργασιών αναδείχθηκαν οι Στρατηγικές Συνεργασίες, η αύξηση της ζήτησης, οι επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη και οι εξαγωγές.
Τα σημαντικότερα εμπόδια
Τα σημαντικότερα εμπόδια για το 2019 είναι: το ασταθές φορολογικό πλαίσιο (66,3%), η πολυνομία και το ασαφές θεσμικό πλαίσιο (46,8%), η αδυναμία πρόσβασης στη χρηματοδότηση / ακριβός δανεισμός (38,2%), η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης και το έλλειμμα χρηματοδοτικών και επενδυτικών κινήτρων (33,6%).
Η συνεχής πρόοδος που καταγράφεται την περίοδο 2017-2019 είναι μια αρκετά θετική εξέλιξη. Ειδικά στα προβλήματα που σχετίζονται με ζητήματα χρηματοδότησης και επίλυσης διαφορών, η βελτίωση είναι γραμμική και αξιοσημείωτη καθώς ανέρχεται σε 15 π.μ. περίπου. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στη σταδιακή άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, στην ενίσχυση του θεσμού του εξωδικαστικού συμβιβασμού μέσω της θέσπισης της υποχρεωτικότητας διαμεσολάβησης σε
συγκεκριμένες διαφορές, καθώς και σε σημειακές παρεμβάσεις στη χρηματοδότηση.
Η μεγαλύτερη βελτίωση (σχεδόν 10 π.μ.) σημειώνεται στο κόστος ενέργειας. Αντίθετα, η μεγαλύτερη επιδείνωση καταγράφεται στο πλαίσιο ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, το οποίο, παρά τη χαμηλή κατάταξη σε σχέση με τα άλλα εμπόδια που αξιολογούνται στην έρευνα, προβληματίζει εκ νέου τους επιχειρηματίες σημειώνοντας αύξηση κατά 5 π.μ.
Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι το τελευταίο έτος οι επιχειρήσεις ταλαιπωρήθηκαν αρκετά από αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών ζητημάτων, με κυρίαρχο το άρθρο 9 του ν. 4554/2018 για το πλαίσιο εργολαβιών -υπεργολαβιών (ευθύνη αναθέτοντος, εργολάβου και υπεργολάβου έναντι εργαζομένων) και το άρθρο 48 του ν. 4611/2019 για το βάσιμο λόγο απόλυσης ως προϋπόθεση έγκυρης καταγγελίας της εργασιακής σχέσης.
Σε κάθε περίπτωση, οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από ένα σταθερό, ξεκάθαρο και απλό εργασιακό πλαίσιο και ότι ο κόσμος της εργασίας προστατεύεται όταν έχει νόμιμη εργασία, στην πραγματική οικονομία και όταν διαθέτει τις κατάλληλες δεξιότητες για να εργαστεί σε κλάδους που αντέχουν στο διεθνή ανταγωνισμό και παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, αντανακλάται και το γεγονός πως δομικές αλλαγές έχουν μπει σε σειρά υλοποίησης με το ζητούμενο πλέον να μεταφέρεται ως προς την επιτυχή τους εφαρμογή.
Μεταρρυθμίσεις σε λάθος κατεύθυνση
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης της χώρας και στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής δρομολογήθηκε πληθώρα μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, με αρκετές από αυτές να εστιάζουν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Κατά τη γνώμη των επιχειρήσεων, τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά. Άλλες μεταρρυθμίσεις είχαν πραγματικά ανάγκη οι επιχειρήσεις.
Ως προς την αναγκαιότητα επιλεγμένων μεταρρυθμίσεων (Δ15), μόνο μία - η ηλεκτρονική καταχώριση εταιρικών πράξεων στο ΓΕΜΗ - αξιολογείται ως πραγματικά αναγκαία για τη λειτουργία των επιχειρήσεων (46,7%). Στη συνέχεια ακολουθεί μια ομάδα τεσσάρων παρεμβάσεων οι οποίες λαμβάνουν ποσοστά πάνω από 20% (παραγραφή των φορολογικών αξιώσεων του δημοσίου,
εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών, σύσταση της ΑΑΔΕ και απελευθέρωση των αγορών όπως αυτή προωθήθηκε κυρίως μέσω των τριών έργων της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ για τις συνθήκες ανταγωνισμού στη χώρα). Οι υπόλοιπες μεταρρυθμίσεις λαμβάνουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά.