Κορυφώνεται η κόντρα μεταξύ των γαλακτοκομικών και των plant based προϊόντων, καθώς αναμένεται να συζητηθεί στην ΕΕ η τροπολογία που πρόκειται να επιβάλλει περισσότερους περιορισμούς στα vegan προϊόντα και να αναγκάσει τις εταιρείες να αναδιαμορφώσουν τελείως την στρατηγική τους. Για προσπάθεια λογοκρισίας κάνουν λόγο οι εταιρείες plant based προϊόντων, ενώ οι γαλακτοβιομηχανίες αναφέρουν πως πρέπει να προστατευτούν οι καταναλωτές.
Σύμφωνα με τη νέα τροπολογία, θα απαγορεύεται στις εταιρείες τροφίμων να συγκρίνουν τα φυτικά προϊόντα με τα γαλακτοκομικά και να συνδέουν με οποιονδήποτε τρόπο τα προϊόντα τους με τα γαλακτοκομικά. Υπενθυμίζουμε πως ήδη απαγορεύεται στα plant based προϊόντα να διαφημίζονται και να αποκαλούνται με ονομασίες που παραπέμπουν σε γαλακτοκομικά όπως «vegan γιαούρτι» ή «γάλα αμυγδάλου», με τις μεγάλες εταιρείες να αναφέρουν πως δεν χρειάζονται περισσότερους περιορισμούς στις ονομασίες.
Από την πλευρά τους, οι εταιρείες plant based προϊόντων σημειώνουν πως η συγκεκριμένη τροπολογία έρχεται σε αντίφαση με τη στρατηγική της ΕΕ για το κλίμα, καθώς η στροφή στα φυτικά προϊόντα διατροφής συμβάλλει στον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από την κτηνοτροφία. «Βρισκόμαστε σε έναν αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Να μπαίνουν νέα νομοθετικά εμπόδια, ενώ η επιστήμη δείχνει πως είναι σημαντικό να στραφούμε σε μια plant based διατροφή, είναι αδιανόητο», τονίζει ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων της σουηδικής leader της αγοράς Oatly.
Η μάχη για την πίτα
Στην Ευρώπη, η αγορά των plant based προϊόντων διαμορφώνεται στα 3 δισ. ευρώ και αναμένεται να φτάσει τα 5 δισ. το 2025, σύμφωνα με έρευνα της ING. Χαρακτηριστικά, τα plant based ροφήματα κατέχουν το 10% της αγοράς γάλακτος, ενώ προβλέπεται πως οι φυτικές πρωτεΐνες θα αποτελέσουν το ένα τρίτο της παγκόσμιας αγοράς πρωτεϊνών μέχρι το 2054
Τα plant based προϊόντα κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ενώ και τα φυτικά τυριά μπορεί να αποτελούν αυτή τη στιγμή πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής αγοράς, που αντιστοιχεί σε 3% του κλάδου τυριού, ο οποίος έχει αξία 34,3 δισ. δολάρια, ωστόσο κινούνται με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 7-8% ετησίως.
Ωστόσο, η υιοθέτηση της τροπολογίας αναμένεται να πλήξει τις εταιρείες plant based προϊόντων, καθώς νομικοί αναφέρουν πως θα πρέπει να αλλάξουν τόσο οι συσκευασίες όσο και η στρατηγική marketing. Κάτι που, εκτός από το τεράστιο κόστος που θα έχει για τις εταιρείες, μπορεί να πλήξει και την πορεία των πωλήσεων τους. Για παράδειγμα, η επιτυχία του brand Violife της Arivia, που κατάφερε να επιτύχει αύξηση πωλήσεων κατά 178,3% στις ΗΠΑ, φτάνοντας τα 29,84 εκατ. δολάρια το 2020 από 10,72 εκατ. που ήταν το 2019, θα μπορούσε να επιβραδυνθεί, εάν η εταιρεία υποχρεωνόταν να αλλάξει συσκευασία και τρόπο προώθησης σε μια αγορά που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να αναπτύσσεται.
Τι ορίζει η τροπολογία
Στο πλαίσιο της Κοινής Οργάνωσης των Αγορών των Γεωργικών Προϊόντων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Κομισιόν και το Συμβούλιο Υπουργών συμμετέχουν σε τριμερείς διαπραγματεύσεις. Η τροπολογία 171 που δεν έχει υποβληθεί στην καθιερωμένη διαδικασία δημόσιου ελέγχου μέσω της εκτίμησης των επιπτώσεών της (impact assessment), όπως αναφέρουν οι εταιρείες φυτικών τροφίμων, είχε περάσει τον Οκτώβριο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και πλέον χρειάζεται να εγκριθεί από τα κράτη μέλη που θα το συζητήσουν τις επόμενες ημέρες.
Η υιοθέτηση της τροπολογίας 171 θα απαγορεύει στα φυτικά τρόφιμα να χρησιμοποιούν την αναγνωρίσιμη συσκευασία των γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως η χάρτινη συσκευασία που χρησιμοποιείται στο γάλα, καθώς θα μπορεί να θεωρηθεί ως «απομίμηση» των γαλακτοκομικών τροφίμων, ενώ απαγορεύει και κάθε λεκτική παραπομπή που μπορεί να υπάρξει.
Επίσης, θα απαγορεύονται φωτογραφίες ή απεικονίσεις που μπορεί να παραπέμπουν σε γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το ρόφημα να ρέει στο ποτήρι ή ο αφρός στον καπουτσίνο. Θα απαγορεύεται και η χρήση συγκριτικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών που μπορεί να βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, όπως για παράδειγμα σχετικά με τις εκπομπές άνθρακα που απαιτούνται για την παραγωγή ενός προϊόντος. Η συγκεκριμένη απαγόρευση θα ισχύει σε όλους τους τρόπους επικοινωνίας των εταιρειών ακόμα και στα social media.
Θα απαγορεύει επίσης να χρησιμοποιούνται φράσεις που παραπέμπουν σε γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως «κρεμώδης υφή», «βουτυρένια γεύση» ή «όπως το γάλα». Παράλληλα θα απαγορεύεται να αναφέρονται και λεπτομέρειες στις συσκευασίες όπως «δεν περιέχει γάλα», «κατάλληλο για όσους υποφέρουν από δυσανεξία στη λακτόζη» ή «φυτικό εναλλακτικό γιαουρτιού».
Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Γαλακτοβιομηχανίας τονίζει πως συσκευασίες που συγκρίνουν τα plant based προϊόντα με τα γαλακτοκομικά μπερδεύουν τους καταναλωτές και σημειώνουν πως οι εταιρείες θολώνουν τις γραμμές μεταξύ των προϊόντων. «Ο όρος υποκατάστατο τυριού παραπλανά τους καταναλωτές και δεν τους επιτρέπει να επιλέξουν συνειδητά. Αυτό το αποκαλούμενο υποκατάστατο, διαφέρει ξεκάθαρα από ένα αληθινό τυρί. Είναι τελείως διαφορετικό προϊόν», ανέφερε ο γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Αλεξάντερ Αντόν.
Ωστόσο έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση Καταναλωτών σε Πορτογαλία και Ισπανία αποκαλύπτουν πως οι περισσότεροι καταναλωτές δεν μπερδεύονται με τις συσκευασίες των προϊόντων, με την Unilever να αναφέρει πως «διακριτοί όροι πως εναλλακτικό γαλακτοκομικό βοηθάει τους καταναλωτές να αντιληφθούν τα χαρακτηριστικά του προϊόντος».
Τον Οκτώβριο όταν υπήρξε η συζήτηση στην Κομισιόν για τα vegan προϊόντα όπου και επιβλήθηκαν οι πρώτοι περιορισμοί, ο εκπρόσωπος των κτηνοτρόφων, Ζαν Πιερ Φλερί είχε τονίσει πως «πρόκειται για μια προφανή περίπτωση πολιτισμικής…πειρατείας. Ορισμένες διαφημιστικές εταιρείες το χρησιμοποιούν για να μπερδεύουν σκόπιμα τους καταναλωτές, προωθώντας την άποψη ότι η αντικατάσταση ενός προϊόντος από το άλλο δεν επηρεάζει την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών» και είχε σημειώσει πως «αυτό το μονοπάτι έχει… στρωθεί με καλές προθέσεις, αλλά θα ανοίξει την πόρτα για άλλες μπερδεμένες ονομασίες, που θα προκύψουν μακροπρόθεσμα».
Οι αντιδράσεις των εταιριών plant based προϊόντων
Εκτός από τις εταιρείες κολοσσούς όπως Danone, Nestle και Unilever, εταιρείες leader στην αγορά plant based προϊόντων όπως η Oatly και η Upfield που πρόσφατα εξαγόρασε την ελληνική Arivia σε ένα από τα μεγαλύτερα deal του 2020 έχουν στραφεί κατά της τροπολογίας που μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα.
Η διευθύντρια επικοινωνίας της Upfield, Τζάνετ Φίλτινγκ σημείωσε πως «η συγκεκριμένη τροπολογία ενοχοποιεί τις ίδιες τις λέξεις, τις συσκευασίες και τις εικόνες που χρησιμοποιεί ο τομέας των φυτικών τροφίμων εδώ και δεκαετίες» και προσθέτει ότι «αυτό δεν αποτελεί μόνο θέμα αθέμιτου ανταγωνισμού και δικαιωμάτων του καταναλωτή. Είναι, επίσης, πρόβλημα που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και τη δημόσια υγεία».
Οι αντιδράσεις από τις εταιρείες είναι έντονες και τονίζουν ότι η νέα τροπολογία φτάνει στα όρια της λογοκρισίας. «Είναι σχεδόν αδύνατο να επικοινωνήσουμε τα φυτικά προϊόντα», σημειώνει η Σίσκα Πότι, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για φυτικά προϊόντα, υπογραμμίζοντας το γεγονός πως πλέον θα απαγορεύεται να ειπωθεί πως ένα προϊόν έχει μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Ο επικεφαλής στην Ιβηρική της Danone, Πέδρο Νέβες δήλωσε στο Reuters πως «αυτό είναι άδικη διάκριση εις βάρος των plant based προϊόντων» και πρόσθεσε πως αν περάσει η τροπολογία τότε αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να επιβαρυνθούν οι εταιρείες με μεγάλο κόστος.