Σε μια επικίνδυνη περίοδο οδηγείται η παγκόσμια οικονομία, καθώς, όπως τονίζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στη νέα του έκθεση για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές, στα τρία μεγάλα οικονομικά μπλοκ του πλανήτη -ΗΠΑ, Ευρώπη και Κίνα- η ανάπτυξη θα φρενάρει απότομα και ταυτόχρονα. «Ο κόσμος μπορεί σύντομα να βρίσκεται στο χείλος μιας παγκόσμιας ύφεσης, μόλις δύο χρόνια μετά την τελευταία», υπογραμμίζει το Ταμείο.
Η παγκόσμια οικονομία, σύμφωνα με το ΔΝΤ, εξακολουθεί να κλονίζεται από την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και αντιμετωπίζει μια όλο και πιο ζοφερή και αβέβαιη προοπτική. Πολλοί από τους καθοδικούς κινδύνους που επισημάνθηκαν στην έκθεση για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές του Απριλίου έχουν αρχίσει να υλοποιούνται.
Ο υψηλότερος από τον αναμενόμενο πληθωρισμός, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, προκαλεί αυστηροποίηση των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συνθηκών. Η επιβράδυνση της Κίνας ήταν χειρότερη από ό,τι αναμενόταν, εν μέσω πανδημίας και περιοριστικών μέτρων και υπήρξαν περαιτέρω αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ως αποτέλεσμα, η παγκόσμια παραγωγή συρρικνώθηκε το β ́ τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Σύμφωνα με την πρόβλεψη του βασικού σεναρίου του ΔΝΤ, η ανάπτυξη επιβραδύνεται από το 6,1% του περασμένου έτους σε 3,2% φέτος και 2,9% το επόμενο έτος, με υποβαθμίσεις 0,4% και 0,7% από τον Απρίλιο. Αυτό αντανακλά την επιβράδυνση της ανάπτυξης στις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου -τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη ζώνη του ευρώ- με σημαντικές συνέπειες για τις παγκόσμιες προοπτικές:
- Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η μειωμένη αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και η αυστηρότερη νομισματική πολιτική θα οδηγήσουν την ανάπτυξη στο 2,3% φέτος και στο 1% το επόμενο έτος.
- Στην Κίνα, τα περαιτέρω lockdown και η επιδεινούμενη κρίση των ακινήτων ώθησαν την ανάπτυξη στο 3,3% φέτος -το πιο χαμηλό ποσοστό σε περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες, εξαιρουμένης της πανδημίας.
- Και στη ζώνη του ευρώ, η ανάπτυξη αναθεωρείται προς τα κάτω στο 2,6% φέτος και στο 1,2% το 2023, αντανακλώντας τις δευτερογενείς επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την αυστηρότερη νομισματική πολιτική.
Παρά την επιβράδυνση της δραστηριότητας, ο παγκόσμιος πληθωρισμός έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω, εν μέρει λόγω της αύξησης των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας. Ο πληθωρισμός φέτος αναμένεται να φτάσει το 6,6% στις προηγμένες οικονομίες και το 9,5% στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες -αναθεωρήσεις προς τα πάνω κατά 0,9% και 0,8% αντίστοιχα- και προβλέπεται να παραμείνει αυξημένος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο πληθωρισμός έχει επίσης αυξηθεί σε πολλές οικονομίες, αντανακλώντας τον αντίκτυπο των πιέσεων στο κόστος από τις διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού και τις ιστορικά στενές αγορές εργασίας.
Οι έξι κίνδυνοι για περαιτέρω επιβράδυνση
Οι κίνδυνοι για τις προοπτικές κλίνουν συντριπτικά προς τα κάτω, τονίζει το Ταμείο:
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ξαφνική διακοπή των ευρωπαϊκών ροών φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
- Ο πληθωρισμός θα μπορούσε να παραμείνει πεισματικά υψηλός, εάν οι αγορές εργασίας παραμείνουν υπερβολικά σφιχτές ή αν ενισχυθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες, ή αποδειχθεί ότι ο αποπληθωρισμός είναι πιο δαπανηρός από το αναμενόμενο.
- Οι αυστηρότερες παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες θα μπορούσαν να προκαλέσουν αύξηση των προβλημάτων εξυπηρέτησης του χρέους στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
- Τα νέα ξεσπάσματα COVID-19 και τα lockdown ενδέχεται να καταστείλουν περαιτέρω την ανάπτυξη της Κίνας.
- Η αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας θα μπορούσε να προκαλέσει εκτεταμένη επισιτιστική ανασφάλεια και κοινωνική αναταραχή.
- Ο γεωπολιτικός κατακερματισμός ενδέχεται να παρεμποδίσει το παγκόσμιο εμπόριο και τη συνεργασία.
Το δυσμενές σενάριο
Σε ένα εύλογο εναλλακτικό σενάριο όπου ορισμένοι από αυτούς τους κινδύνους υλοποιούνται, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους διακοπής των ρωσικών ροών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, ο πληθωρισμός θα αυξηθεί και η παγκόσμια ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί περαιτέρω σε περίπου 2,6% και 2% το επόμενο έτος. Πρόκειται, όπως σημειώνει το Ταμείο, για ένα χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης που ιστορικά έχει παρατηρηθεί μόνο πέντε φορές από το 1970.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η ζώνη του ευρώ σημειώνουν σχεδόν μηδενική ανάπτυξη το επόμενο έτος, με αρνητικές αλυσιδωτές επιπτώσεις για τον υπόλοιπο κόσμο.
«Συνεχίστε τις αυξήσεις επιτοκίων»
Ο πληθωρισμός στα τρέχοντα επίπεδα αποτελεί σαφή κίνδυνο για την τρέχουσα και τη μελλοντική μακροοικονομική σταθερότητα και η επαναφορά του στους στόχους των κεντρικών τραπεζών θα πρέπει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Ανταποκρινόμενες στα εισερχόμενα στοιχεία, οι κεντρικές τράπεζες των μεγάλων προηγμένων οικονομιών αποσύρουν τη νομισματική στήριξη ταχύτερα από ό,τι περιμέναμε τον Απρίλιο, ενώ πολλές στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες είχαν ήδη αρχίσει να αυξάνουν τα επιτόκια πέρυσι.
Η επακόλουθη συγχρονισμένη νομισματική σύσφιξη μεταξύ των χωρών είναι ιστορικά πρωτοφανής και οι επιπτώσεις της αναμένεται να είναι σοβαρές με την παγκόσμια ανάπτυξη να επιβραδύνεται το επόμενο έτος και τον πληθωρισμό να επιβραδύνεται επίσης. Η αυστηρότερη νομισματική πολιτική θα έχει αναπόφευκτα κόστος στην πραγματική οικονομία, αλλά η καθυστέρησή της θα επιδεινώσει μόνο τις δυσκολίες. Οι κεντρικές τράπεζες που έχουν αρχίσει να ακολουθούν αυστηρότερη πολιτική θα πρέπει να παραμείνουν στην πορεία μέχρι να ελεγχθεί ο πληθωρισμός.
Η στοχευμένη δημοσιονομική στήριξη μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση των επιπτώσεων στους πλέον ευάλωτους. Ωστόσο, με τους κρατικούς προϋπολογισμούς να έχουν επιβαρυνθεί λόγω της πανδημίας και την ανάγκη για μια συνολική αποπληθωριστική κατεύθυνση της μακροοικονομικής πολιτικής, η αντιστάθμιση της στοχευμένης στήριξης με υψηλότερους φόρους ή χαμηλότερες κρατικές δαπάνες θα διασφαλίσει ότι η δημοσιονομική πολιτική δεν θα καταστήσει το έργο της νομισματικής πολιτικής ακόμη πιο δύσκολο.
Καθώς οι προηγμένες οικονομίες αυξάνουν τα επιτόκια για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες γίνονται αυστηρότερες, ιδίως για τις αναδυόμενες αγορές. Οι χώρες πρέπει να χρησιμοποιούν κατάλληλα μακροπροληπτικά εργαλεία για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Όπου οι ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες δεν επαρκούν για την απορρόφηση εξωτερικών κλυδωνισμών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν παρεμβάσεις στο συνάλλαγμα ή μέτρα διαχείρισης των ροών κεφαλαίων σε ένα σενάριο κρίσης.
Οι προοπτικές έχουν σκοτεινιάσει σημαντικά από τον Απρίλιο, τονίζει το ΔΝΤ. Ο κόσμος μπορεί σύντομα να βρίσκεται στο χείλος μιας παγκόσμιας ύφεσης, μόλις δύο χρόνια μετά την τελευταία. Η πολυμερής συνεργασία θα είναι καίριας σημασίας σε πολλούς τομείς, από την κλιματική μετάβαση και την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση πανδημιών έως την επισιτιστική ασφάλεια και τη διαχείριση του χρέους. Εν μέσω μεγάλων προκλήσεων και συγκρούσεων, η ενίσχυση της συνεργασίας παραμένει ο καλύτερος τρόπος για τη βελτίωση των οικονομικών προοπτικών και τον μετριασμό του κινδύνου γεωοικονομικού κατακερματισμού.