Πλειστηριασμούς και κούρεμα χρεών προτείνει το ΔΝΤ

Την αποτυχία των μέτρων προστασίας υπερχρεωμένων δανειοληπτών που εφαρμόσθηκαν στην Ελλάδα, από την πρώτη γενική απαγόρευση πλειστηριασμών του 2009, ως τις διαδοχικές εκδοχές του νόμου Κατσέλη, σημειώνει σε ειδική έκθεση του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και προτείνει στην κυβέρνηση να καθιερώσει ένα νέο πλαίσιο για τους υπερχρεωμένους, που θα περιλαμβάνει κούρεμα με προϋποθέσεις για χρέη χωρίς εξασφαλίσεις, αλλά και πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας, για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα των στρατηγικών κακοπληρωτών.

Το Ταμείο τονίζει ότι όλα τα μέτρα που είχαν «κοινωνικό» χαρακτήρα και αποσκοπούσαν στην προστασία των δανειοληπτών κατέληξαν να επιδεινώσουν πολύ σοβαρά την κρίση των «κόκκινων» δανείων στην Ελλάδα και να εξασθενήσουν τα συναλλακτικά ήθη. Σήμερα, εκκρεμούν πάνω από 200.000 υποθέσεις του ν. Κατσέλη στα δικαστήρια, περισσότερα από το ένα τρίτο των προβληματικών στεγαστικών δανείων είναι ενταγμένα σε καθεστώς προστασίας, ενώ και η τελευταία ρύθμιση για την προστασία πρώτης κατοικίας με επιδότηση δόσεων από το Δημόσιο έχει πολύ μικρή συμμετοχή.

Το Ταμείο υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση από τις αρχές για να αντιμετωπισθούν οι θεμελιώδεις ανισορροπίες που έχουν δημιουργηθεί:

• Βραχυπρόθεσμα, η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει πράξη τη δέσμευσή της για εκκαθάριση των παλιών υποθέσεων του ν. Κατσέλη που εκκρεμούν στα δικαστήρια ως το τέλος του 2021, ώστε να αποκαλυφθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές και να αρχίσουν να έχουν έσοδα οι τράπεζες από δάνεια που σήμερα προστατεύονται. Στους δικαστές θα πρέπει να δοθούν οδηγίες, με νόμο αν είναι δυνατό, για να λαμβάνουν αποφάσεις ρύθμισης για τις υποθέσεις του ν. Κατσέλη που θα είναι συμβατές με τις οικονομικές δυνατότητες των δανειοληπτών, δηλαδή με τη σχέση χρέους προς εισόδημα. Θα πρέπει, επίσης, με τον έλεγχο που ήδη γίνεται από τις τράπεζες στα οικονομικά στοιχεία δανειοληπτών μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας να εξαιρεθούν από το ν. Κατσέλη οι στρατηγικοί κακοπληρωτές.
• Για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές θα πρέπει να είναι αξιόπιστη η απειλή του πλειστηριασμού, αν και γενικά δεν είναι επιθυμητοί, από οικονομική άποψη, οι μαζικοί πλειστηριασμοί. Οι πλειστηριασμοί για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές θα είναι ένας σημαντικός μηχανισμός ενίσχυσης της πειθαρχίας στις πληρωμές. Οι τράπεζες πρέπει να εντοπίσουν τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και να στείλουν το μήνυμα ότι η συμπεριφορά τους δεν είναι ανεκτή, ενώ οι αρχές πρέπει να κλείσουν τα «παράθυρα» που τους επιτρέπουν να μπλοκάρουν τη διαδικασία πλειστηριασμού. Ευπρόσδεκτη είναι η δέσμευση των τραπεζών ότι θα σταματήσουν να προστατεύουν από πλειστηριασμούς τις κατοικίες μικρής αξίας, αλλά αυτή η δέσμευση θα πρέπει να είναι αξιόπιστη.
• Η ρύθμιση για την προστασία της πρώτης κατοικίας θα πρέπει να λήξει κανονικά στο τέλος του έτους, καθώς συνεχείς παρατάσεις θα διαιώνιζαν την αντίληψη ότι το κράτος πάντα θα παρεμβαίνει για να αποτρέπει τους πλειστηριασμούς και θα επιβάρυναν ακόμη περισσότερο την κουλτούρα πληρωμών.
• Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο για τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες, δηλαδή την αναθεώρηση των διατάξεων του ν. Κατσέλη που παραμένουν σε ισχύ. Βασική αρχή πρέπει να είναι ότι οι δανειολήπτες θα πρέπει να ελαφρύνονται από το βάρος μη βιώσιμου χρέους. Όταν επιβαρύνονται από ένα χρέος που δεν μπορούν να πληρώσουν, οι δανειολήπτες δεν έχουν κίνητρο να αυξήσουν το εισόδημά τους, αφού γνωρίζουν ότι θα πηγαίνει στην εξυπηρέτηση του χρέους, ή μπορεί να κρύβουν εισόδημα από τις τράπεζες. Αν διαγραφεί μέρος του χρέους, οι δανειολήπτες θα μπορούν να γίνουν οικονομικά ενεργοί. Το Ταμείο προτείνει να διατηρηθεί για τα μη ενυπόθηκα χρέη η βασική αρχή που ήδη ισχύει με το ν. Κατσέλη, δηλαδή να πληρώνουν όσα μπορούν οι υπερχρεωμένοι για τρία χρόνια και να ρευστοποιούνται διαθέσιμα περιουσιακά στοιχεία, ενώ το υπόλοιπο να διαγράφεται. Για τα τρία χρόνια θα αφήνεται στους δανειολήπτες εισόδημα ίσο με τις ελάχιστες ανάγκες διαβίωσης. Η διαγραφή χρέους θα ακυρώνεται, συνολικά ή μερικά, αν οι πιστωτές αποδείξουν στο δικαστήριο ότι ο δανειολήπτης έκρυβε εισοδήματα.
• Το σημαντικότερο σε αυτή την πρόταση είναι ότι όσοι υποβάλλουν αιτήσεις για ρύθμιση δεν θα έχουν προστασία από πλειστηριασμούς. Για όσους έχουν χρέη χωρίς εξασφαλίσεις, θα πρέπει να παρέχεται μικρή περίοδος αναβολής ενεργειών από τους πιστωτές, για παράδειγμα για έξι μήνες. Επίσης, στο νέο πλαίσιο δεν θα πρέπει να υπάρχει προστασία για την πρώτη κατοικία.
• Εξάλλου, το κράτος θα πρέπει να εξασφαλίσει, αφενός, ότι τα δικαστήρια θα μπορούν να διεκπεραιώνουν γρήγορα τις υποθέσεις, αλλά και ότι θα ενισχυθούν οι κοινωνικές παροχές για τη στέγαση, ώστε οι πλειστηριασμοί να μη δημιουργήσουν σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.