Την αποτυχία του πρώτου προγράμματος για εγγυημένα από το κράτος και φθηνά δάνεια σε μικρές επιχειρήσεις αναγνωρίζει πλέον η κυβέρνηση, με τον υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Α. Γεωργιάδη να το χαρακτηρίζει ως «μακράν το πιο αποτυχημένο πρόγραμμα της Αναπτυξιακής Τράπεζας». Πρόκειται για μια εξέλιξη παράδοξη, σε πρώτη ανάγνωση, καθώς οι εκπρόσωποι της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας εκπέμπουν συνεχώς "SOS" για έλλειψη ρευστότητας και άρνηση των τραπεζών να δανείζουν μικρές επιχειρήσεις.
Απαντώντας σήμερα σε κοινοβουλευτική ερώτηση του ΚΙΝΑΛ, ο κ. Γεωργιάδης επιβεβαίωσε την παταγώδη αποτυχία του ειδικού εγγυοδοτικού προγράμματος της Αναπτυξιακής Τράπεζας, που είχε προϋπολογισμό 450 εκατ. ευρώ για παροχή εγγυήσεων, αλλά έχει μείνει στα αζήτητα:
- «Με έχει απασχολήσει το εξής», ανέφερε ο κ. Γεωργιάδης: «Με δική μου παρέμβαση όταν είδαμε ότι στα μεγάλα μας εγγυοδοτικά προγράμματα εξαντλούντο γρήγορα τα χρήματα στους μεγάλους πελάτες αλλά δεν πηγαίνανε οι τράπεζες στους μικρούς, με προσωπική μου απόφαση έβγαλα ένα πρόγραμμα 450 εκατομμυρίων ευρώ, όπου έβαλα όριο ότι το κάθε δάνειο δεν μπορούσε να είναι άνω των 50.000 ευρώ. Εγγυημένο στο 80%. Για να αναγκάσω τις τράπεζες αν θέλουν να πάρουν αυτά τα λεφτά να ασχοληθούν με τους μικρούς.
- Οφείλω να σας το πω γιατί πρέπει να ξέρετε την αλήθεια: Ήταν μακράν το πιο αποτυχημένο πρόγραμμα της Αναπτυξιακής Τράπεζας. Δόθηκαν ούτε 1500 δάνεια.
- Πριν από λίγες μέρες ψηφίσαμε στο Διοικητικό Συμβούλιο (σ.σ.: της Αναπτυξιακής Τράπεζας) την αύξηση του ορίου από τα 50.000 στα 250.000 ευρώ για να μην κάθονται τα λεφτά. Ακόμα και με αυτή τη συνθήκη, πάλι δεν δόθηκαν τα δάνεια με το 80% εγγύηση και την πίεση να πάνε στους πολύ μικρούς.
- Άρα, σας λέω ότι το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο από ό,τι νομίζουμε σε μια συζήτηση στη Βουλή. Για αυτό και άλλωστε ο νόμος που ψηφίσαμε για τη συνένωση των επιχειρήσεων και τα φορολογικά κίνητρα στοχεύει στην πραγματικότητα να δημιουργήσει επιχειρήσεις των οποίων ο όγκος θα τους επιτρέπει να παίρνουν τέτοιου είδους δάνεια ευκολότερα, ώστε να έχουμε πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ελληνική οικονομία».
Τα 8,3 δισ. από την επιστρεπτέα προκαταβολή
Ο κύριος παράγοντας που εξηγεί την απροθυμία των μικρών επιχειρήσεων να πάρουν τα εγγυημένα δάνεια, πέρα από το γεγονός ότι πολλές μικρές επιχειρήσεις δεν πληρούν στοιχειώδεις προϋποθέσεις για να απευθυνθούν στις τράπεζες (οικονομική κατάσταση, ύπαρξη δανείων σε καθυστέρηση κ.ο.κ.) είναι ότι έχουν καλύψει πλήρως τις ανάγκες ρευστότητας μέσω άλλων κρατικών προγραμμάτων, με πρώτο και το πρόγραμμα της επιστρεπτέας προκαταβολής, που έχει αποδειχθεί και το πλέον επιτυχημένο στη διάρκεια της πανδημίας.
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στην Επιτροπή Οικονομικών υποθέσεων της Βουλής ο Δημήτρης Μαλλιαρόπουλος, επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Ελλάδος, η επιστρεπτέα προκαταβολή πρόσφερε ρευστότητα 5,5 δισ. το 2020 και 2,8 δισ. το 2021 σε επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες. Τα στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ότι η ρευστότητα από την επιστρεπτέα προκαταβολή αντιστοιχεί στο 23% της συνολικής χρηματοδότησης που έλαβε ο επιχειρηματικός τομέας το 2020 και στο 28,6% για το 2021.
Δεδομένο ότι το πρόγραμμα αυτό δεν πέρασε μέσα από το τραπεζικό σύστημα και είχε αρκετά ελαστικά κριτήρια συμμετοχής, μεγάλο μέρος της ρευστότητας κατευθύνθηκε στις μικρότερες επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Κάπως έτσι, το πρόγραμμα για εγγυημένα δάνεια κατέληξε στα αζήτητα.
Οι τράπεζες... «κυνηγούσαν» τις επιχειρήσεις για να τις δανείσουν
Το πρόβλημα δεν είναι νέο, είχε διαπιστωθεί από το καλοκαίρι, όταν επικρατούσε προβληματισμός για τη συρρίκνωση των νέων δανείων προς τον επιχειρηματικό τομέα στα χαμηλότερα επίπεδα από την έναρξη της κρίσης της πανδημίας. Σε συζήτηση του υπουργού Οικονομικών, Χρήστου Σταϊκούρα με εκπροσώπους των τραπεζών είχε διαπιστωθεί ότι, ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν σημαντικές απώλειες τζίρου, που θα δικαιολογούσαν μεγάλη ζήτηση ρευστότητας από το τραπεζικό σύστημα, εντούτοις στην πλειονότητά τους δείχνουν απροθυμία να δανεισθούν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρθηκε σε εκείνη τη συζήτηση ήταν η πορεία που είχε το ειδικό πρόγραμμα που δημιούργησε η Αναπτυξιακή Τράπεζα για δάνεια με κρατική εγγύηση σε μικρές επιχειρήσεις (δείτε εδώ τα στοιχεία του προγράμματος). Πρόκειται για τον τρίτο κύκλο των προγραμμάτων για παροχή εγγυήσεων σε επιχειρήσεις, τα οποία δημιουργήθηκαν το 2020 λόγω της πανδημίας, και είχαν «τρέξει» πολύ ικανοποιητικά στους δύο πρώτους κύκλους, όπου συμμετείχαν μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις, με εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου να ζητούν ειδικό πρόγραμμα για τις μικρότερες.
Όμως, ενώ το ειδικό πρόγραμμα για τις μικρές επιχειρήσεις είναι ενεργό και θα «τρέξει» ως το τέλος του έτους, η ζήτηση για δάνεια ως τώρα είναι ασήμαντη. Τραπεζικά στελέχη κάνουν λόγο για απροθυμία των «μικρών» να δανεισθούν και αναφέρουν το παράδειγμα συστημικής τράπεζας, η οποία οργάνωσε ειδική εκστρατεία για την προώθηση αυτών των δανείων με κρατική εγγύηση, αλλά με πενιχρά αποτελέσματα.
Όπως αναφέρθηκε στη σύσκεψη με τον υπουργό Οικονομικών, η εν λόγω τράπεζα επικοινώνησε άμεσα μέσω καταστημάτων και ηλεκτρονικό μήνυμα συνολικά σε 50.000 μικρές επιχειρήσεις, παρουσιάζοντας τα πλεονεκτήματα που έχει το δάνειο με την εγγύηση της Αναπτυξιακής Τράπεζας. Από τις 50.000 επιχειρήσεις που έλαβαν την επιστολή, μόλις 2.000 επιχειρήσεις, δηλαδή ποσοστό μόλις 4% των παραληπτών του mail, εκδήλωσαν αρχικό ενδιαφέρον για δανεισμό και, προφανώς, ακόμη μικρότερος θα είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων που τελικά θα πάρουν το δάνειο.
Πολλές μικρές επιχειρήσεις, μάλιστα, ακόμη και αν εκδηλώνουν ενδιαφέρον είναι εξαρχής «κομμένες» με βάση τους όρους του προγράμματος. Εκτιμάται ότι περίπου οι μισές μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν κάποιο «κόκκινο» δάνειο (σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών) και δεν μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα, που απαιτεί να είναι τραπεζικά ενήμερες (έχουν οφειλή μικρότερη των 90 ημερών ) κατά την ημερομηνία της αίτησης.
Η επιστρεπτέα προκαταβολή και άλλα προγράμματα, όπως η αναστολή συμβάσεων εργασίας και το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, φαίνεται ότι έχουν καλύψει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες ρευστότητας των μικρότερων επιχειρήσεων, οι οποίες... σνομπάρουν τις τράπεζες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως αναφέρθηκε σε εκείνη τη σύσκεψη, συστημική τράπεζα απευθύνθηκε, μέσω του δικτύου καταστημάτων, σε μικρές επιχειρήσεις για να προωθήσει το πρόγραμμα των εγγυημένων δανείων και έλαβε την απάντηση από τις περισσότερες επιχειρήσεις ότι δεν έχουν άμεση ανάγκη δανεισμού, λόγω των ενισχύσεων που έχουν λάβει.