Ψηφιακό Δημόσιο, χειρότερο από το... χάρτινο

Λένε ότι ο Θεός γελάει όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια. Πιθανότατα, ο Μεγαλοδύναμος θα ξεκαρδίζεται, όταν το Ελληνικό Δημόσιο κάνει σχέδια «ψηφιακού μετασχηματισμού», για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση του συρμού στον κόσμο των επιχειρήσεων, που μάλλον αποτελεί σύντομο ανέκδοτο, όταν αναφερόμαστε στο ελληνικό κράτος. Γιατί το ελληνικό κράτος είναι ίσως το μοναδικό στον κόσμο, που καταφέρνει να εισάγει τη σύγχρονη τεχνολογία στη λειτουργία του με τόσο κακό τρόπο, που κάνει τους πολίτες - πελάτες ακόμη και να νοσταλγούν τις παλιές εποχές του... χαρτοβασιλείου.

Καθένας μπορεί να σκεφθεί ένα παράδειγμα αστοχίας στις ψηφιακές υπηρεσίες του κράτους. Τα ακόλουθα αφορούν τις εφορίες και τον ΕΦΚΑ, που αποτελούν από πιο συνήθη πεδία... ταλαιπωρίας:

• Το σύστημα Taxis του υπουργείου Οικονομικών είναι από τα πιο παλιά μηχανογραφικά συστήματα της δημόσιας διοίκησης, στο οποίο έχουν αναλωθεί τεράστια κεφάλαια διαχρονικά και έχουν γίνει ουκ ολίγες αστοχίες, που συχνά ταλαιπωρούσαν τους φορολογούμενους πολίτες. Σήμερα, υπό τη σκέπη πια της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, το ηλεκτρονικό σύστημα έχει εξελιχθεί αρκετά, σε βαθμό που οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται εξ αποστάσεως, χωρίς την ταλαιπωρία του παρελθόντος. Για κάποιο μυστηριώδη λόγο, όμως, φορολογούμενοι εξακολουθούν να ταλαιπωρούνται σε ουρές στο μητρώο των ΔΟΥ και να διακινούν την παλιά, καλή (;)... χαρτούρα. Ένα από τα πιο παράδοξα κατάλοιπα του παρελθόντος, είναι η διαδικασία καταχώρησης νέας διεύθυνσης ενός επαγγελματία με ατομικό επάγγελμα που έχει ως έδρα την κατοικία του. Στο ηλεκτρονικό σύστημα είναι υποχρεωμένος ο ιδιοκτήτης της κατοικίας να καταχωρήσει το μισθωτήριο συμβόλαιο. Χωρίς να είναι κάποιος... Μπιλ Γκέιτς, θα μπορούσε εύλογα να υποθέσει ότι, αφού ο επαγγελματίες έχει εκ του νόμου την υποχρέωση να ασκεί το επάγγελμα με έδρα την κατοικία του, θα ήταν αρκετό να δηλώσει στο ηλεκτρονικό μητρώο την αλλαγή της διεύθυνσης, αφού έχει καταχωρηθεί και το μισθωτήριο συμβόλαιο, για να θεωρεί η εφορία ότι αυτή είναι και η νέα του επαγγελματική έδρα. Όμως, τέτοιες απλές, λογικές συνεπαγωγές δεν εφαρμόζονται στο μαγικό κόσμο της ελληνικής, ψηφιακής γραφειοκρατίας: ο φορολογούμενος είναι υποχρεωμένος να περάσει μια βόλτα και από το Μητρώο της ΔΟΥ για να δηλώσει την αλλαγή της έδρας. Εκεί, πρέπει να προσκομίσει και αντίγραφο του μισθωτηρίου συμβολαίου, που ήδη υπάρχει καταχωρημένο στο ηλεκτρονικό σύστημα. Στη λογική ερώτηση: «Αφού το έχετε καταχωρημένο, γιατί χρειάζεται να προσκομίσω αντίγραφο»;, η απάντηση του εφοριακού είναι αφοπλιστική: «Κύριε, δεν έχουμε εμείς πρόσβαση στο σύστημα»! Σε αυτό το σημείο, ο φορολογούμενος αρχίζει να νοσταλγεί τις εποχές που είχε σίγουρη μια ταλαιπωρία στην εφορία, που ήταν απείρως προτιμότερη από την εποχή, όπου χρειάζεται να ταλαιπωρηθεί πρώτα ηλεκτρονικά και μετά στην εφορία!
• Στο ίδιο ψηφιακό σύστημα της εφορίας, αν κάποιος φορολογούμενος πληρώσει από λάθος μεγαλύτερη δόση φόρου ή ΦΠΑ ή, ακόμα χειρότερα, πληρώσει δυο φορές τη δόση το σύστημα δεν μπορεί να το «δει». Ούτε ο φορολογούμενος μπορεί να κάνει κάποια σχετική δήλωση ηλεκτρονικά. Υποχρεώνεται να απευθυνθεί στην αρμόδια ΔΟΥ, να περιμένει σε μια ατελείωτη ουρά στο τμήμα Εσόδων, προκειμένου να κάνει αίτηση συμψηφισμού. Για να μην ξεχνάει τη γοητεία της προσωπικής επαφής με τον εφοριακό...
• Στο βασίλειο του ΕΦΚΑ, που οι περισσότεροι δεν έχουν ξεχάσει πώς τους ταλαιπωρούσε με την παλιά του ταμπέλα «ΙΚΑ», έχουν καταφέρει να εγκαταστήσουν σύγχρονα συστήματα μηχανοργάνωσης, που αποδίδουν χειρότερα αποτελέσματα από τους χειρότερους υπαλλήλους του παλιού... χαρτοβασιλείου. Μια από τις συνηθέστερες συναλλαγές, η έκδοση ασφαλιστικής ενημερότητας, διεκπεραιώνεται από το ηλεκτρονικό σύστημα του ΕΦΚΑ με... ανθρώπινο ωράριο. Καθημερινές μετά τις 8.00 το βράδυ και Σαββατοκύριακα, ας μην περιμένει μάταια κάποιος να εκδώσει ηλεκτρονικά ασφαλιστική ενημερότητα. Το ηλεκτρονικό σύστημα φαίνεται πως έχει και αυτό το... αναφαίρετο δικαίωμα στην ανάπαυση. Στη δε διασύνδεση των συστημάτων του ΕΦΚΑ με τα τραπεζικά συστήματα πληρωμών, η αστοχία είναι... επικών διαστάσεων: για μια πληρωμή μέσω web banking, χρειάζονται 15 ημέρες μέχρι να εμφανισθεί στο ηλεκτρονικό σύστημα του ΕΦΚΑ. Και σε αυτή την περίπτωση, ο πολίτης - πελάτης νοσταλγεί το παρελθόν της «χάρτινης» γραφειοκρατίας: τουλάχιστον τότε, ύστερα από μια... περιποιημένη αναμονή στο ταμείο του ΙΚΑ, μπορούσες να ολοκληρώσεις την ίδια ημέρα μια συναλλαγή.

Όταν ένα χαοτικό, αναποτελεσματικό κράτος σχεδιάζει τις ψηφιακές του υπηρεσίες, δεν θα περίμενε κανείς κάτι πολύ καλύτερο από τη μεταφορά των προβλημάτων του φυσικού κόσμου στον ψηφιακό. Πολύ περισσότερο, όταν υπάρχει πάντα η υποψία ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι που σχεδιάζουν τα ψηφιακά συστήματα έχουν και μια κρυφή ατζέντα: αν λειτουργήσουν άψογα αυτά τα συστήματα, πολλές θέσεις εργασίας θα είναι άχρηστες και ίσως πολλές ευκαιρίες για επικερδή συναλλαγή υπαλλήλων με πολίτες να χαθούν. Αν σε όλα αυτά προστεθούν και οι ανεπάρκειες που εμφανίζουν πολύ συχνά οι εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, που αναλαμβάνουν έργα πληροφορικής του Δημοσίου, καταλαβαίνουμε πώς φθάνουμε σε αυτά τα τραγελαφικά αποτελέσματα του ψηφιακού κράτους α λα ελληνικά.

Εξηγήσεις για το πρόβλημα υπάρχουν πολλές, αλλά πλέον έχουμε φθάσει στο μη περαιτέρω, στο σημείο όπου δεν αρκεί να περιγράφουμε και να εξηγούμε ένα πρόβλημα, αλλά χρειάζεται και να το λύνουμε. Στην κυβέρνηση υπάρχουν κατάλληλοι άνθρωποι στις σωστές θέσεις για να δώσουν τις λύσεις που χρειάζονται, αλλά ας μην βιαζόμαστε να γίνουμε αισιόδοξοι. Το Δημόσιο έχει αποδείξει κατ' επανάληψη ότι έχει τον τρόπο του να εξουδετερώνει όσους επιχειρούν να το μεταρρυθμίσουν.