Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρόσφατα την πρόταση τριών δράσεων για την αντιμετώπιση της ραγδαίας αύξησης των ρύπων που παράγονται από πλαστικές συσκευασίες. Οι δράσεις που προτείνονται είναι χαρακτηριστικές γραφειοκρατικού «αποφασίζουμε και διατάσσουμε»: Να μειωθούν οι συσκευασίες μιας χρήσης και να υποκατασταθούν από άλλα υλικά η από πλαστικά πολλαπλής χρήσης. Το πώς θα επιτευχθεί αυτό και ποια προβλήματα περιβαλλοντολογικά, υγείας ή κόστους θα δημιουργηθούν από αυτά τα άλλα πολλαπλών χρήσεων υλικά, δεν αναφέρεται. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν ξεκινήσει σημαντικές συνομιλίες σχετικά με μια πιθανή συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τα πλαστικά. Δεν είναι ακόμη γνωστές οι λεπτομέρειες αλλά και εκεί φαίνεται να γίνεται λόγος για επιβολή ορίων παραγωγής και άλλων περιορισμών στη χρήση των πλαστικών.
Τα πλαστικά κάθονται έτσι για μια ακόμη φορά στο εδώλιο του κατηγορουμένου για τα πολλαπλά κακουργήματα που διαπράττουν σε βάρος του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής. Με έκπληξη λοιπόν είδα να αναλαμβάνει τον ρόλο οιονεί συνήγορου υπεράσπισης των πλαστικών το περιοδικό του ΜΙΤ Technology Review. Δεν προσπαθεί βέβαια να αμφισβητήσει τη ζημία που κάνουν στο περιβάλλον τα πλαστικά αλλά, σε μεταφορικούς νομικούς όρους, επικαλείται και υπογραμμίζει τον έντιμο πρότερο βίο τους. Έναν βίο που υπήρξε και παραμένει ιδιαίτερα ευεργετικός για τον άνθρωπο και τη φύση.
Προβάλλει έναν εντυπωσιακό ισχυρισμό το έγκυρο περιοδικό: «Τα πλαστικά μπορεί να είναι η πιο χρήσιμη εφεύρεση του 20ού αιώνα» και η ζωή των ανθρώπων είναι καλύτερη λόγω των πλαστικών. Τα πλαστικά, μας θυμίζει, υποκατέστησαν μια πληθώρα από υλικά τα οποία ήταν όλα πιο βαριά, πιο ακριβά και πιο επικίνδυνα για τον άνθρωπο και τη φύση.
Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι τα πλαστικά βρίσκονται απολύτως παντού και με πληθώρα από εφαρμογές έχουν μειώσει το κόστος και σώζουν ζωές. Από πού να αρχίσει κανείς την απαρίθμηση; Από την αυτοκινητοβιομηχανία που χάρη στα πλαστικά έκανε τα αυτοκίνητά μας πιο ελαφριά, πιο αποδοτικά και έτσι φιλικότερα προς το περιβάλλον; Να αναφέρουμε ειδικά την ηλεκτροκίνηση της οποίας τα πλαστικά συμβάλλουν στην προώθηση, επειδή η μείωση του βάρους της μπαταρίας επεκτείνει την απόσταση που μπορούν να διανύσουν; Να θυμηθούμε ότι τα πλαστικά είναι αναπόσπαστο μέρος της ηλεκτρονικής, κάνοντας τα σημερινά τηλέφωνα, τα τάμπλετ, τους υπολογιστές και όλες τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές φθηνότερες, πιο ελαφρές και περισσότερο εύχρηστες;
Στον πιο ευαίσθητο για όλους μας χώρο που είναι η υγεία, να θυμηθούμε τις χρήσεις των πλαστικών στην ιατρική: Είτε πρόκειται για πλαστικές σύριγγες, για σακούλες ενδοφλέβιας χορήγησης ή για τόσα άλλα εργαλεία και εξαρτήματα που χρησιμοποιεί ο κάθε ειδικότητας γιατρός μας, η μία χρήση εγγυάται αποστείρωση και ασφάλεια που ποτέ δεν ήταν σίγουρη με τα προηγούμενα γυάλινα ή μεταλλικά εργαλεία. Οι φακοί των γυαλιών μας, οράσεως ή ηλίου, είναι πάντα πλαστικοί και δεν θρυμματίζονται σε περίπτωση ατυχήματος. Τα ακουστικά βαρηκοΐας, όλα πλαστικά. Ο κατάλογος των ιατρικών εργαλείων και βοηθημάτων είναι πραγματικά ατέλειωτος και η υπεροχή των πλαστικών εντελώς αναμφισβήτητη.
Τα πλαστικά λοιπόν συναντώνται σε όλες σχεδόν τις βιομηχανίες και είναι κυριολεκτικά αμέτρητες οι εφαρμογές και τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε. Η παγκόσμια παραγωγή τους υπερβαίνει ήδη τα 400 εκατομμύρια τόνους ετησίως αλλά εξίσου μεγάλος είναι, και εδώ γυρίζουμε στο «κατηγορητήριο», ο όγκος των αποβλήτων που παράγουν.
Από αυτά τα 400 εκατομμύρια τόνων πλαστικού που παράγονται κάθε χρόνο παγκοσμίως, λιγότερο από το 10% ανακυκλώνεται, περίπου το 30% παραμένει σε χρήση για κάποιο χρονικό διάστημα και το υπόλοιπο είτε καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στο περιβάλλον, είτε αποτεφρώνεται. Τα πλαστικά αποτελούν επίσης σημαντική κινητήρια δύναμη της κλιματικής αλλαγής με την παραγωγή τους να αντιπροσωπεύει το 3,5 % περίπου των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ως αποτέλεσμα, πρέπει να παραδεχτούμε, πολλοί άνθρωποι βλάπτονται σοβαρά και σταθερά από τη χρήση πλαστικών και είναι λογικό να αναζητούνται τρόποι για αντιμετώπιση του προβλήματος. Ακόμη και οι «αυτοκαταστρεφόμενες» πλαστικές σακούλες των σουπερμάρκετ δεν διασπώνται εντελώς αλλά φωτο-αποδομούνται σε μικροπλαστικά που απορροφούν τοξίνες και λέγεται ότι συνεχίζουν να μολύνουν το περιβάλλον.
Όμως, υποστηρίζει το περιοδικό, η επιβολή ορίων παραγωγής πιθανότατα δεν θα είναι αρκετή για να λυθεί το πρόβλημα. Τα πλαστικά είναι βαθιά ριζωμένα στη ζωή μας και δεν πρόκειται να απαλλαγούμε από αυτά σύντομα. H «πολιτική υπεράσπισης» λοιπόν, συνίσταται όχι στον περιορισμό της χρήσης των πλαστικών γενικά και των πλαστικών μιας χρήσης ειδικότερα, αλλά στην ανάπτυξη τεχνικών λύσεων για τον δραστικό περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων που δημιουργούν τα απόβλητα.
Το «λιγότερο από το 10% ανακυκλώνεται» που αναφέρθηκε παραπάνω προβάλλει την ανακύκλωση ως τη μεγάλη δυνατότητα αντιμετώπισης του προβλήματος. Πολλοί, όπως και ο γράφων, έχουμε την εντύπωση ότι το πρόβλημα του μικρού ποσοστού της ανακύκλωσης οφείλεται σε θέματα ελλιπούς ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού ή και όχι σωστής διαχείρισης από τους ιδιωτικούς ή δημόσιους εμπλεκόμενους. Φαίνεται όμως ότι ο λόγος είναι σοβαρότερος και οφείλεται σε τεχνολογικό έλλειμα. «Η εκ νέου εφεύρεση του τρόπου ανακύκλωσης των πλαστικών θα διαδραματίσει τεράστιο ρόλο στη μείωση των αρνητικών τους επιπτώσεων» αναφέρεται εμφατικά στο δημοσίευμα.
Έχουμε την τάση να εντάσσουμε όλα τα πλαστικά σε μία κατηγορία αλλά οι φιάλες νερού, τα κουτιά γάλακτος, τα κιβώτια αυγών και οι πιστωτικές κάρτες κατασκευάζονται από εντελώς διαφορετικά υλικά και μόλις φτάσουν σε μια εγκατάσταση ανακύκλωσης, το πλαστικό πρέπει να διαχωριστεί με μια διαδικασία που είναι αργή και δαπανηρή και τελικά περιορίζει ποια υλικά και πόσα από αυτά ανακυκλώνονται. Και αυτά που τελικά ανακυκλώνονται με τις σημερινές μεθόδους, καταλήγουν σε υλικά χαμηλότερης ποιότητας. Σαν παράδειγμα, σχεδόν κανένα πλαστικό μπουκάλι νερού που συλλέγεται για ανακύκλωση δεν μετατρέπεται σε νέα μπουκάλια νερού.
Χρειάζεται λοιπόν ένα τεχνολογικό επίτευγμα και τα καλά νέα είναι ότι ένας σημαντικός αριθμός νέων ερευνητών αρχίζουν να εργάζονται για την ανακύκλωση πλαστικών. Νέες προσεγγίσεις που αναφέρονται είναι η χημική και βιολογική ανακύκλωση που θα μπορούσαν να διορθώσουν ορισμένα από τα τωρινά προβλήματα. Μια ομάδα ερευνητών στο ΜΙΤ παρουσίασε πρόσφατα μελέτη σύμφωνα με την οποία καταλύτης με βασικό στοιχείο το κοβάλτιο, μπορεί να μετατρέψει μείγμα από διάφορα πλαστικά σε χρήσιμα καύσιμα, νέα πλαστικά ή άλλα προϊόντα.
Υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος μπροστά πριν οι προσπάθειες αυτές φθάσουν σε οικονομικά προσιτές λύσεις. Θα χρειαστούν βελτιώσεις τόσο στην εργαστηριακή διαδικασία όσο και στο χώρο της εφαρμογής ώστε να έχουμε αποτελέσματα σε ευρύ φάσμα πλαστικών και σε μεγάλη κλίμακα. Αλλά όταν ένας νέος τρόπος ανακύκλωσης μπορέσει με ασφάλεια και οικονομία να δημιουργήσει χρήσιμα δομικά στοιχεία για νέα υλικά, θα μπορέσουν να εξαλειφθούν τα μεγάλα προβλήματα των πλαστικών μας.
Η προσωπική μου ετυμηγορία λοιπόν είναι: Ένοχος ο κατηγορούμενος «πλαστικά», αλλά η ποινή να εκτελεστεί με αναστολή μερικών ετών!
Ο κ. Ραφαήλ Μωυσής είναι ιδρυτής του Συλλόγου Αποφοίτων ΜΙΤ στην Ελλάδα. Έχει εκδώσει τρία βιβλία: «Θα γίνει της Δεής», «ΑΛΗΘΙΝΑ ΚΑΙ ΑΝΕΚΔΟΤΑ. Ιστορίες με 55 πρόσωπα» και «Εθνικό Συμβούλιο Ενέργειας - Ηλίας Γυφτόπουλος, Πρόεδρος».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
