Στους σοβαρούς κινδύνους που διατρέχει η ελληνική οικονομία λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, αλλά και στους παράγοντες που διαχωρίζουν τη σημερινή κρίση από αυτή του 2009 και επιτρέπουν συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον αναφέρθηκαν τρεις κορυφαίοι παράγοντες του τραπεζικού και επιχειρηματικού χώρου σε διαδικτυακή δημόσια συζήτηση που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, μια πρωτοβουλία του Ευάγγελου Βενιζέλου, σχετικά με την πανδημία, τις επιπτώσεις στην οικονομία και τις προοπτικές για την Ελλάδα.
Στη συζήτηση που συντόνισε ο πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Οικονομικών, Ευάγγελος Βενιζέλος με θέμα «Η πανδημία και οι αντοχές της ελληνικής οικονομίας - Η επόμενη ημέρα» συμμετείχαν ο Φωκίων Καραβίας, Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank, ο Κώστας Κωστής, Καθηγητής Ιστορίας ΕΚΠ, ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της MYTILINEOS, ο Γιώργος Προκοπάκης, Οικονομικός αναλυτής, Σύμβουλος επιχειρήσεων και ο Γιάννης Ρέτσος, Πρόεδρος ΣΕΤΕ, CEO Electra Hotels & Resorts.
Ανοίγοντας το διάλογο, ο κ. Κώστας Κωστής ανέφερε πως η σημερινή κατάσταση είναι πρωτόγνωρη, θέτοντας τα ζητήματα της αβεβαιότητας, της αποπαγκοσμιοποίησης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, μετά την κρίση του 2008, τα ανοιχτά δημοσιονομικά προβλήματα της ελληνική οικονομίας, αλλά υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα το ζήτημα έλλειψης στόχων της ελληνικής οικονομίας.
Από την πλευρά του ο κ. Προκοπάκης τόνισε ότι στην αρχή της προηγούμενης κρίσης, το 2008, η μισή απώλεια του ΑΕΠ ήταν από τον κατασκευαστικό κλάδο. «Τότε σταμάτησε η τραπεζική χρηματοδότηση και κατέρρευσε ο τομέας. Ειδικότερα, από 28 δισ. έπεσε στα 3 σε ένα χρόνο», είπε χαρακτηριστικά.
Κάνοντας μια σύγκριση με το σήμερα ξεκαθάρισε πως τότε δεν μπορούσε να αποκατασταθεί η χρηματοδότηση της αγοράς λόγω των αδυναμιών του κράτους, αλλά «τώρα υπάρχει η δυνατότητα αυτή. Γιατί υπάρχουν δυνατότητες χρηματοδότησης της οικονομίας. Όχι άπειρες, αλλά τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα. Ο μεγαλύτερος παράγοντας τώρα είναι πόσο θα κρατήσει η κρίση». Όπως είπε, με το τέλος της κρίσης που ζούμε τώρα «θα βρεθούμε με χρέος πάνω από 200% του ΑΕΠ. Καμία μελέτη βιωσιμότητας δεν θα ισχύει πια. Το 2032 που θα γινόταν η επαναδιαπραγμαύτευση έρχεται πια πολύ νωρίτερα». Η Ελλάδα, όπως τόνισε ο κ. Προκοπάκης, θα χρειαστεί να εφαρμόσει ενδεχομένως και διαφορετικές τακτικές από τους εταίρους της σε ζητήματα όπως η δανειοδότηση των επιχειρήσεων και οι σχετικές εγγυήσεις.
Γ. Ρέτσος: Πρώτη προτεραιότητα η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων
Με πιο αισιόδοξο τόνο, ο Πρόεδρος του ΣΕΤΕ Γιάννης Ρέτσος, αναφέρθηκε στο θετικό πρόσημο που υπάρχει στις προσπάθειες της κυβέρνησης για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, κάτι που όπως είπε αλλάζει την εικόνα της χώρα προς τα έξω, δημιουργώντας ένα θετικό brand που –εφόσον συνεχίσουν με τον ίδιο τρόπο τα αποτελέσματα – θα μπορέσει να κεφαλαιοποιηθεί το επόμενο διάστημα. Αναφερόμενος στον τομέα του του τουρισμού τόνισε ότι το 2019 η άμεση συνεισφορά του κλάδου στην οικονομία ήταν στα 25 δισ., φτάνοντας στο 13% του ΑΕΠ. «Με τους πολλαπλασιαστές φτάνουμε να μιλάμε για 30% συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας», υπογράμμισε, τονίζοντας ότι το τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου οι εργαζόμενοι στον κλάδο του τουρισμού έφταναν τους 700.000 ή το 17% του συνόλου των εργαζομένων.
Αναφερόμενος στη σημερινή κατάσταση τόνισε ότι έχει ολοκληρωθεί ένας κύκλος μέτρων για να λειτουργήσουν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι σε safe mode ώστε να σχεδιάσουμε επανεκκίνηση και τότε θα χρειαστούμε συγκεκριμένα πρωτόκολλα επανεκκίνησης της οικονομίας καθώς δε θα συνεχίσει από το σημείο που σταμάτησε και φυσικά ούτε και τα μέτρα θα αρθούν απευθείας. Την επόμενη μέρα, είπε ο κ. Ρέτσος, θα πρέπει να δώσουμε προσοχή στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, δίνοντας τους ένεση ρευστότητας που θα φτάσει το 1,5 με 2 δισ. ώστε να επανεκκινήσει η τουριστική οικονομία, παράλληλα με άλλα μέτρα ενίσχυσης, όπως η μείωση του ΦΠΑ και η συντονισμένη προβολή της χώρας στο εξωτερικό. «Θα χρειαστεί ωστόσο και να αυτοσχεδιάσουμε», τόνισε, «καθώς για φέτος οι κεντρικές αγορές μας θα χαθούν (Αγγλία, Γερμανία, Γαλλια, Ιταλία και ΗΠΑ). Έτσι, θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές αγορές όπως εκείνες που διαχειρίστηκαν καλά την υγειονομική κρίση (πχ Ισραήλ, Κύπρος ή χώρες των Βαλκανίων)».
Κάνοντας μία σύγκριση με την περίοδο μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους υπογράμμισε ότι, παρά τον φόβο και την αβεβαιότητα που δημιούργησε για ταξίδια και παρά την κρίση του 2008, η τελευταία 15ετία έχει υπάρξει η καλύτερη για τον τουρισμό. «Θα υπάρξουν αλλαγές ο κόσμος δε θα θέλει να ταξιδεύει. Πρέπει να υποστηριχθούν οι αεροπορικές εταιρείες. Τα κράτη πρέπει και στηρίξουν και τους μεγάλους tour operators», είπε τονίζοντας ωστόσο ότι παρότι στην Ελλάδα το 90% εξαρτάται από ξένο τουρισμό, περί τα 10 -11 εκατ τουριστών φτάνουν στη χώρα οδικώς.
«Ο τουρισμός είναι ψυχολογία. Όσο γρήγορα καταρρακώνεται τόσο γρήγορα ανακάμπτει. Θα ανακάμψει όταν θα πεισθεί ο κόσμος ότι είναι πια ασφαλές να ταξιδέψει» τόνισ,ε υπογραμμίζοντας ότι θα χρειαστούν περίπου 3- 5 χρόνια ανάκτησης όσων χάνουμε αυτή τη στιγμή. «Θα είναι ωστόσο μία δύσκολη και κρίσιμη χρονιά. Αν έχουμε το βλέμμα μας στο 2021, με προϋπόθεση τη λήξη της πανδημίας, τότε μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι» υπογράμμισε.
Φ. Καραβίας: Η κρίση να μην φέρει νέο κύμα «κόκκινων» δανείων
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημική κρίση έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από το 2008. Έχει περισσότερα κοινά με την κρίση του 2001 μετά από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη», τόνισε ο Φωκίων Καραβίας, Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank, υπογραμμίζοντας ότι θα δούμε τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς να αλλάζουν. «Τέτοιο γενικό lockdown δεν είχαμε δει ούτε στους παγκόσμιους πολέμους», είπε, υπογραμμίζοντας ότι το μεγάλο στοίχημα τώρα είναι να μην γίνει η κρίση αυτή νέα κρίση χρέους.
Απαριθμώντας τους λόγους για τους οποίους η ελληνική οικονομία είναι ευάλωτη τόνισε ότι τώρα βγαίνουμε από μία μεγάλη κρίση, είχαμε μία πορεία ανάπτυξης που θα πάει πίσω, ενώ δεν έχουμε προλάβει να επουλώσουμε τις πλήγες στην παραγωγή και η ίδια η οικονομία έχει ζητήματα στην δομή της –δίνοντας ως παράδειγμα το πόσο μεγάλο ρόλο θα παίξει η μείωση του τουρισμού.
«Δεν είναι όλα τα σημεία αρνητικά όμως», είπε, τονίζοντας ότι θα κεφαλαιοποιηθεί και η θετική εντύπωση που υπάρχει στο εξωτερικό για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης αλλά και το γεγονός ότι δεν έχουμε τώρα άμεσες ανάγκες αναχρηματοδότησης του χρέους λόγω του αποθέματος. «Αν ήθελε η χώρα θα μπορούσε να αντλήσει ρευστό από τος αγορές», υπογράμμισε τονίζοντας ότι θα πρέπει να κάνουμε χρήση των εργαλείων που ανακοίνωσε η ΕΚΤ ενώ θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η κρίση αυτή δεν είναι ελληνική, είναι παγκόσμια και ευρωπαϊκή. Ο κ. Καραβίας ξεκαθάρισε ότι πιστεύει σε λύσεις που θα έρθουν σε επίπεδο ΕΕ.
Ως σημαντικά ζητήματα που χρήζουν προσοχής για το επόμενο διάστημα έθεσε το να μην ξεπεράσει το έλλειμμά μας το μέσο όσο της ευρωζώνης αλλά και να μην έχουμε μία νέα γενιά στρατηγικών κακοπληρωτών που θα δημιουργήσουν ένα νέο κύμα «κόκκινων» δανείων.
Το τραπεζικό σύστημα είναι πιο θωρακισμένο σε σχέση με το 2008, ξεκαθάρισε, ενώ τόνισε ότι οι τράπεζες τα τελευταία 5 χρόνια έχουν κάνει επενδύσεις 1 δισ. ευρώ σε πληροφοριακά και ψηφιακά συστήματα ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η ψηφιακή επανάσταση, αλλά και να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε δύσκολες καταστάσεις όπως η σημερινή.
«Η ζωή συνεχίζεται και θα δούμε ευχάριστες εξελίξεις σύντομα. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα θα επιστρέψουν εκεί που ήταν. Πρέπει να θυμόμαστε ότι μετά τους Δίδυμους Πύργους πήρε 3 χρόνια για να επιστρέψει η επιβατική κίνηση στα ίδια επίπεδα που ήταν πριν» τόνισε.
«Υπάρχει ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα για να επανεκκινήσει την οικονομία με τα εργαλεία της ΕΚΤ, που κινήθηκε ταχύτατα», είπε, τονίζοντας ότι «το 2010 πήρε τέσσερα χρόνια στον Ντράγκι να πει το "what ever it takes"». «Τώρα, αυτό έγινε μέσα στην πρώτη βδομάδα από το ξεκίνημα της κρίσης. Άρα η Ευρώπη κινείται πιο γρήγορα».
Αναφερόμενος στο ζήτημα της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, τόνισε ότι αυτό θα γίνει με βάση τα στοιχεία που διαθέτουν οι τράπεζες για τις επιχειρήσεις για το 2019 ενώ το επιτόκιο θα καθορίζεται ανάλογα με την κάθε περίπτωση.
Ευ. Μυτιληναίος: Τυπώνεται χρήμα και θα φανεί στην οικονομία
«Είμαστε σε αχαρτογράφητα νερά», τόνισε ξεκινώντας την παρέμβασή του ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της MYTILINEOS. «Η καθήλωση της ζήτησης σε ποσοστά ανήκουστα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, δεν εχει ξαναγίνει ούτε καν σε περιόδους πολέμων. Κοιτώντας με ρεαλισμό, το οικονομικό πρόβλημα από την καθίζηση ζήτησης και την αναστολή παραγωγικών μονάδων και υπηρεσιών που είναι πρωτοφανής, οδηγεί ενδεχομένως στο δεύτερο τρίμηνο να δούμε καθίζηση πάνω από το 20% του ΑΕΠ», προέβλεψε.
«Στη βιομηχανία βλέπουμε μεγάλες επιχειρήσεις να αναστέλλουν δραστηριότητα και μικρότερες επιχειρήσεις να οδηγούνται στον αφανισμό, καθώς δεν μπορούν να πωλήσουν τα προϊόντα τους. Οι επιχειρήσεις είναι σε αγώνα επιβίωσης. Και μιλάω για 80% των επιχειρήσεων όλων των μεγεθών», είπε, τονίζοντας ότι μετά το ζήτημα της προστασίας των εργαζομένων το επόμενο που πρέπει να δούμε είναι η ρευστότητα των επιχειρήσεων. «Το τρίτο σημείο είναι να χρησιμοποιήσουμε αυτό το διάστημα για να αναδιοργανώσουμε τις επιχειρήσεις – να κάνουμε όσα δεν μπορούσαμε να κάνουμε σε άλλες περιόδους», είπε τονίζοντας ότι η επόμενη ημέρα μπορεί να μας επιφυλάσσει και ευχάριστες εκπλήξεις.
«Τυπώνεται χρήμα που θα αρχίσει να φαίνεται στην οικονομία και τις επιχειρήσεις. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα είναι πρόβλημα, αλλά πλέον θα αφορά και άλλες χώρες όπως η Ιταλία», υπογράμμισε.
Αναφερόμενος στο ζήτημα της κρίσης του πετρελαίου είπε ότι είναι το σοβαρότερο θέμα μετά την υγειονομική κρίση, ενώ είπε ότι για εμάς που εισάγουμε το 100% των αναγκών μας είναι σημαντικό ότι οι τιμές παραμένουν χαμηλές.
Κλείνοντας τη συζήτηση, ο Ευάγγελος Βενιζέλος τόνισε ότι το θα είναι ένα κακό και δύσκολο έτος, ένα έτος μεγάλης κρίσης της οικονομίας λόγω της κρίσης της πανδημίας, θα έχουμε μεγάλη ύφεση. Στην Ελλάδα θα είναι πολύ μεγάλη, ειδικά λόγω τουρισμού στο 2ο και 3ο τρίμηνο. Τόνισε δε ότι με τους πολίτες να στρέφονται περισσότερο στα εθνικά κράτη για τη διαχείριση της κρίσης, παρά σε υπερεθνικούς φορείς όπως η ΕΕ, είναι πιθανό να ενισχυθεί ο εθνικισμός. «Τα προβλήματα οικονομίας είναι προβλήματα κοινωνιών, άξιων, συνείδησης και ιστορίας» υπογράμμισε.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
