Αντισυνταγματικό το «πάγωμα» ΑΦΜ για φοροδιαφυγή σύμφωνα με απόφαση του ΣτΕ

Ισχυρότερες είναι οι πιέσεις στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για να ακυρώσει την ποινή της αναστολής του ΑΦΜ σε όσους εντοπίζονται για μεγάλη φοροδιαφυγή και απάτη, καθώς, τελικά, είναι τρεις οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας με τις οποίες κρίνεται αντισυνταγματική η συγκεκριμένη διάταξη.

Η πρώτη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου εκδόθηκε τον Μάιο του 2025, με την οποία έγινε και γνωστή η αντισυνταγματικότητα του ποινολογίου που περιλαμβάνει και το «πάγωμα» του ΑΦΜ, αλλά τον Ιούνιο ακολούθησαν άλλες δύο αποφάσεις, με την ίδια ετυμηγορία. Πρόκειται για τις αποφάσεις:

1. Της Ολομέλειας του ΣτΕ Α869/2025, που δημοσιεύθηκε στις 09/05/2025 και αφορούσε προσφυγή εταιρείας με έδρα τη Γλυφάδα Αττικής.
2. Του Β τμήματος του ΣτΕ Α1084/2025, που δημοσιεύθηκε στις 11/06/2025, που αφορούσε εταιρεία με έδρα τη Χαλκίδα.
3. Του Β τμήματος του ΣτΕ Α1084/2025, που δημοσιεύθηκε στις 11/06/2025, που αφορούσε εταιρεία επίσης με έδρα τη Χαλκίδα.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία οι φορολογικές αρχές έχουν την εξουσία να αναστέλλουν τη χρήση του ΑΦΜ προσώπων που υποπίπτουν σε σοβαρές φορολογικές παραβάσεις και συγκεκριμένα στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Αν ο φορολογούμενος έχει πτωχεύσει ή έχει περιέλθει σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή 
• Αν υφίστανται αντικειμενικά στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος έχει παύσει να ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ή διαπράττει φοροδιαφυγή ή λαθρεμπορία ή νοθεία προϊόντων που υπόκεινται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης, ή παραβιάζει ή παραποιεί ή επεμβαίνει κατά οποιονδήποτε τρόπο στη λειτουργία των φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών ή του Παρόχου Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Έκδοσης Στοιχείων, ή έχει δηλώσει ψευδή ή ανακριβή στοιχεία για την απόκτησή του, ή έχει εγγραφεί στο φορολογικό μητρώο περισσότερες φορές.

Η διαφωνία του ΣτΕ

Ωστόσο το ΣτΕ και στις τρεις αποφάσεις επισημαίνει, πως η προβλεπόμενη δυνατότητα της φορολογικής διοίκησης να αναστέλλει τη χρήση αριθμού φορολογικού μητρώου ή να προβαίνει σε απενεργοποίησή του, (μεταξύ άλλων) εάν υφίστανται αντικειμενικά στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος διαπράττει φοροδιαφυγή, συνιστά βαθιά επέμβαση στην οικονομική ζωή του εν λόγω φορολογούμενου, φυσικού ή νομικού προσώπου, η οποία κατ’ ουσίαν ισοδυναμεί με απαγόρευση άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας. 

«Η ρύθμιση αυτή του νόμου, για την οποία, παρέχεται εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ να ορίζει με απόφασή του “περιπτώσεις αναστολής ή απενεργοποίησης αριθμού φορολογικού μητρώου, τις συνέπειες της αναστολής και της απενεργοποίησης” δεν περιέχει την αναγκαία, λόγω της σημασίας του ρυθμιζόμενου ζητήματος, ουσιαστική ρύθμιση, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει το βασικό πλαίσιο, σύμφωνα με τις επιταγές της αρχής του κράτους δικαίου, με την πρόβλεψη των αναγκαίων εγγυήσεων και τήρηση της αρχής της αναλογικότητας, αλλά συνιστά κατ’ ουσίαν εν λευκώ εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ για τη ρύθμιση των εν λόγω θεμάτων σε περίπτωση φοροδιαφυγής, εφόσον δεν τίθενται όρια στην αρμοδιότητά του.»

Το ΣτΕ προσθέτει επίσης πως εν λόγω διατάξεις που αναφέρονται στην αναστολή χρήσης και στην απενεργοποίηση ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής, βασιζόμενες σε αντισυνταγματικές διατάξεις, είναι μη νόμιμες και ανίσχυρες».

Συνεπώς, προσθέτει, ότι η προσβαλλόμενη πράξη (σ.σ. αφορά προσφυγή φορολογούμενου), που έχει εκδοθεί κατ’ εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων, «είναι μη νόμιμη και πρέπει να ακυρωθεί, κατ’ αποδοχή του προβαλλόμενου λόγου».

Επιχειρηματικός «θάνατος»

Εμμέσως το ΣτΕ σημειώνει στις αποφάσεις του, η αναστολή της χρήσης του ΑΦΜ συνιστά «οικονομικό θάνατο» του επιχειρηματία (βαθιά επέμβαση στην οικονομική ζωή του εν λόγω φορολογούμενου, φυσικού ή νομικού προσώπου, η οποία κατ’ ουσίαν ισοδυναμεί με απαγόρευση άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας) και εκ του λόγου αυτού οδηγείται στην οικονομική καταστροφή.

Τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα των οποίων η ΑΑΔΕ παγώνει τα ΑΦΜ, δεν μπορούν να υποβάλουν δήλωση έναρξης ή μεταβολής εργασιών, κατά περίπτωση, για όσο χρόνο διαρκεί η αναστολή ή η απενεργοποίηση και δεν μπορούν να διενεργήσουν καμία συναλλαγή με την εφορία ή με πελάτες τους. Η διάρκεια της αναστολής χρήσης Α.Φ.Μ. είναι:

• Τρία (3) έτη μετά την κήρυξη του φορολογούμενου σε πτώχευση ή σε άλλη κατάσταση αφερεγγυότητας,
• Πέντε (5) έτη από την ημερομηνία που διαπιστώνεται κάθε άλλη σοβαρή φορολογική παράβαση.
• Αν έχει ασκηθεί ποινική δίωξη για κακούργημα λαθρεμπορίας, η αναστολή διαρκεί μέχρι την παραπομπή στο ακροατήριο και, αν ο φορολογούμενος καταδικασθεί, η αναστολή διαρκεί όσο και η έκτιση της ποινής του.

Μετά τις τρεις αποφάσεις του ΣτΕ, η νομική υπηρεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και της ΑΑΔΕ, μελετούν την αλλαγή των εν λόγω διατάξεων και θα προσαρμόσουν τις ποινές για τις σοβαρές φορολογικές παραβάσεις.

Όπως έχει γράψει το BD, θα ενισχυθούν οι χρηματικές κυρώσεις, σε αντικατάσταση του παγώματος του ΑΦΜ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου 2025, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, μόνο από τις Υπηρεσίες Ελέγχου και Διασφάλισης Δημοσίων Εσόδων (ΥΕΔΔΕ) απενεργοποιήθηκαν 34 ΑΦΜ φυσικών ή νομικών προσώπων, ενώ από το 2020 οι ΥΕΔΔΕ «πάγωσαν» πάνω από 700 ΑΦΜ χωρίς σε αυτά να περιλαμβάνονται τα ΑΦΜ που απενεργοποίησαν άλλες ελεγκτικές υπηρεσίες.