Τα τρία «κλειδιά» της ανάκαμψης και πώς «φρέναρε» η ύφεση το 2020

Σε τρεις παράγοντες που θα «σφραγίσουν» τη κίνηση της οικονομίας το 2021 και θα καθορίσουν αν τελικά το τρέχον έτος θα αποτελέσει εφαλτήριο ανάκαμψης έχει στραμμένο το βλέμμα το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Αν και το τοπίο με την πανδημία παραμένει θολό και ρευστό, την παρτίδα της ανάκαμψης μπορεί να σώσουν το άνοιγμα του λιανεμπορίου τον Απρίλιο και η σταδιακή επαναλειτουργία της εστίασης, η ενίσχυση των τουριστικών εισπράξεων και η ταχύτητα εισροής και αξιοποίησης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης.   

Η αγωνία στο υπουργείο Οικονομικών εστιάζεται στις εξελίξεις στο μέτωπο της πραγματικής οικονομίας, καθώς το νέο κύμα σκληρού lockdown  διαιωνίζει τον υφεσιακό κύκλο στο πρώτο τρίμηνο του έτους και το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο ισχυρό θα είναι το πλήγμα. Σύμφωνα με τα αρμόδια στελέχη, το στοίχημα της αντιστροφής της πτωτικής πορείας έχει χαθεί τους τρεις πρώτους μήνες και πλέον το ξεκίνημα της ανάκαμψης μετατίθεται στους επόμενους μήνες έως τον Ιούνιο. Αν το λιανεμπόριο και η εστίαση «ανεβάσουν ρολά» θα περιοριστούν δραστικά η ένταση και η έκταση των ζημιών από την επιδημιολογική κρίση και ταυτόχρονα θα δοθούν βαθιές ανάσες στα κρατικά ταμεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε 15 μέρες που παραμένει κλειστό το λιανεμπόριο στις «κόκκινες» περιοχές ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας επιβραδύνεται κατά 0,8% με 0,9%

Όμως η επαναφορά στην κανονικότητα δεν αρκεί για να διασφαλιστεί η επίτευξη ισχυρού ρυθμού ανάπτυξης, τουλάχιστον στη περιοχή του 3,5%. Βαρόμετρο αποτελεί η πορεία του θερινού τουρισμού που παραδοσιακά έχει μεγάλο μερίδιο συμμετοχής στο ΑΕΠ με την άμεση και έμμεση συμβολή του να φθάνει το 30%. Το βασικό σενάριο του υπουργείου Οικονομικών προβλέπει ότι οι τουριστικές εισπράξεις φέτος θα κινηθούν στο 50%-60% εκείνων του 2019, δηλαδή τα έσοδα θα κινηθούν τα στα επίπεδα των 9-10 δισ. ευρώ από 4 δισ. ευρώ πέρυσι, ενώ σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο, αν οι εισπράξεις περιοριστούν στο 40% (7- 8 δις. ευρώ), οι απώλειες σε σχέση με το 2019  θα ξεπεράσουν τα 10 δισ. ευρώ κατεβάζοντας κατά 1,5% τη ταχύτητα της ανάπτυξης.

Πολλές ελπίδες εναποτίθενται στην εισροή κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης το οποίο θα έχει καθαρή στόχευση στην υλοποίηση πράσινων και ψηφιακών σχεδίων ενώ θα ενισχύει την ανάπτυξη των εξαγωγών και γενικά την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Σημειώνεται ότι οι προσδοκία του υπουργείου Οικονομικών είναι οι συνολικοί πόροι που θα έρθουν φέτος στη χώρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων θα ανέλθουν στα 5,5 δισ. ευρώ προσθέτοντας στην ανάπτυξη περίπου δύο ποσοστιαίες μονάδες.

Πώς φρέναρε η πτώση του ΑΕΠ

Πάντως όσον αφορά στην ύφεση 8,2% το 2020 που είναι η μεγαλύτερη μετά το 2011 και μεταφράζεται σε απώλειες στο ΑΕΠ περίπου 15 δισ. ευρώ η ανάλυση των στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνει ότι οι δυνάμεις που φρέναραν την πτώση είναι:

• Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική του Δημοσίου με τις ενισχύσεις σε εργαζόμενους, επαγγελματίες και μικρομεσαίους που είχαν σαν αποτέλεσμα την αναπλήρωση μεγάλου μέρους των απωλειών στα εισοδήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά την κρίση οι αμοιβές εξαρτημένης εργασίας δεν βούλιαξαν, εμφανίζοντας μικρή πτώση της τάξης των 545 εκ. ευρώ καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους αφού σε απόλυτα ποσά διαμορφώθηκαν στα  67,604 δισ. ευρώ από 68,149 δισ. ευρώ το 2019. Η καταναλωτική δαπάνη της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε κατά 2,7%, καλύπτοντας ένα μέρος της μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης.
• Το μερικό άνοιγμα της αγοράς στο τελευταίο τρίμηνο του έτους που είχε αποτέλεσμα να διασωθεί ένα σημαντικό κομμάτι του τζίρου κυρίως του Χριστουγεννιάτικου που αντιστοιχεί στο 10% του ετήσιου τζίρου και ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου το μερίδιο του φτάνει στο 20%. 
• Η  ραγδαία μείωση των εισαγωγών προφανώς λόγω της πτώσης της κατανάλωσης και της «παγωμάρας» στην εφοδιαστική αλυσίδα. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώθηκαν κατά 11,173 δισ. ευρώ με το συνολικό ποσό να κατρακυλάει πέρυσι στα 65,362 δισ. ευρώ έναντι 76,535 δισ. ευρώ το 2019.

Στην αντίπερα όχθη η ύφεση τροφοδοτήθηκε κυρίως από τον δραστικό περιορισμό της ιδιωτικής κατανάλωσης και το πλήγμα στις εξαγωγές. Τα νοικοκυριά όχι μόνο λόγω των κλειστών καταστημάτων αλλά και της ανασφάλειας για την επόμενη ημέρα «έκοψαν έξοδα» περιορίζοντας τις αγορές τους στα άκρως αναγκαία. Η συντηρητική ψυχολογία μεταφρασμένη σε αριθμούς δείχνει ότι τα νοικοκυριά ψαλίδισαν κατά 7,686 δισ. ευρώ τις καταναλωτικές τους δαπάνες, με αποτέλεσμα το συνολικό ποσό να «κατέβει» στα 119,146 δις. ευρώ όταν το 2019 ήταν 126,832 δις. ευρώ.

Δραματική αν και αναμενόμενη λόγω της καθίζησης του τουρισμού ήταν περιδίνηση των εξαγωγών, καθώς η αξία τους υποχώρησε κατά  20,438 δις. ευρώ στα 52,974 δισ. ευρώ έναντι  73,412 δισ. ευρώ το 2019.