Σχεδόν το 80% των φτωχότερων πολιτών παγκοσμίως, δηλαδή περίπου 900 εκατομμύρια άνθρωποι, αντιμετωπίζουν όλο και πιο έντονα κλιματικούς κινδύνους λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη, όπως προειδοποιεί ο ΟΗΕ.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες, επηρεάζουν όλους, αλλά οι πιο φτωχοί πλήττονται σοβαρότερα. Ο Χαολιάνγκ Σου, μεταβατικός επικεφαλής του προγράμματος ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), τόνισε ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές για τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα.
Ενόψει της COP30 στη Βραζιλία, ο Σου υπογράμμισε ότι η δράση για το κλίμα αποτελεί ταυτόχρονα δράση κατά της φτώχειας, καλώντας τους παγκόσμιους ηγέτες να αξιοποιήσουν τη συνάντηση για να συνδέσουν τις δύο προτεραιότητες.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του UNDP και της Πρωτοβουλίας της Οξφόρδης για τη Φτώχεια και την Ανθρώπινη Ανάπτυξη (OPHI), ο δείκτης πολυδιάστατης φτώχειας καλύπτει 109 χώρες και λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως ο υποσιτισμός, η παιδική θνησιμότητα, η έλλειψη στέγης, αποχέτευσης, ηλεκτροδότησης και πρόσβασης στην εκπαίδευση.
Τα φετινά στοιχεία δείχνουν ότι 1,1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζούσαν το 2024 σε συνθήκες «οξείας» πολυδιάστατης φτώχειας, εκ των οποίων οι μισοί είναι παιδιά. Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζουν τάση παγίωσης της φτώχειας σε πολλές περιοχές.
Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα μιας οικογένειας αυτοχθόνων στη Βολιβία, όπου 19 άτομα ζουν σε μικρό σπίτι με περιορισμένα μέσα και χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Η υποσαχάρια Αφρική και η νότια Ασία συγκεντρώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά φτώχειας, με 565 και 390 εκατομμύρια φτωχούς αντίστοιχα. Οι περιοχές αυτές είναι παράλληλα και οι πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή.
Το UNDP και η OPHI επισημαίνουν την «αλληλεπικάλυψη» φτώχειας και έκθεσης σε τέσσερις βασικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους: ακραία ζέστη, ξηρασία, πλημμύρες και ατμοσφαιρική ρύπανση.
Συγκεκριμένα, το 78,8% των φτωχών (887 εκατ. άνθρωποι) εκτίθενται άμεσα σε τουλάχιστον έναν από αυτούς τους κινδύνους, με την ακραία ζέστη να αποτελεί τον συχνότερο κίνδυνο. Περίπου 650 εκατομμύρια άνθρωποι είναι εκτεθειμένοι σε δύο κινδύνους, 309 εκατομμύρια σε τρεις και 11 εκατομμύρια σε τέσσερις μέσα σε ένα μόνο έτος.
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η αλληλεπικάλυψη φτώχειας και κλιματικών κινδύνων αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα. Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα απειλούν να ανατρέψουν την πρόοδο στη μείωση της φτώχειας, ειδικά στη νότια Ασία, όπου το 99,1% των φτωχών είναι εκτεθειμένο σε τουλάχιστον έναν κλιματικό κίνδυνο.
Με τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη να έχει αυξηθεί ήδη κατά περίπου 1,4° Κελσίου σε σχέση με τον 19ο αιώνα, οι φτωχότεροι προβλέπεται να υποστούν τις σοβαρότερες συνέπειες από την περαιτέρω αύξηση των θερμοκρασιών.
Η έκθεση καταλήγει ότι είναι αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα τόσο στους πληθυσμούς όσο και στον πλανήτη, με έμφαση στην ταχεία δράση. Η ευθυγράμμιση της μείωσης της φτώχειας, της αντιμετώπισης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων θα επιτρέψει τη δημιουργία ανθεκτικών κοινοτήτων, ιδιαίτερα σε περιοχές που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης.