Σήματα κινδύνου για συντάξεις και όρια ηλικίας από Ελεγκτικό Συνέδριο

Βόμβες για το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό ρίχνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς σε έκθεσή του, που κατατέθηκε στη Βουλή προειδοποιεί για τους κινδύνους που εγκυμονεί η γήρανση του πληθυσμού.

Οι επισημάνσεις του Ε.Σ. χτυπούν καμπανάκι για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, με την κυβέρνηση, για την ώρα, να αποφεύγει οποιαδήποτε παρέμβαση. Δια στόματος του αρμόδιου υφυπουργού Εργασίας, Πάνου Τσακλόγλου, έχει αποσαφηνιστεί πως η επόμενη αξιολόγηση της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος, θα γίνει το 2027.

Το ελληνικό δημόσιο σύστημα ασφάλισης (πρώτος πυλώνας) επηρεάζεται ουσιωδώς από τις δημογραφικές εξελίξεις, δεδομένου ότι η πληρωμή των παροχών βασίζεται σχεδόν κατά τρόπο καθολικό στις εισφορές των ήδη απασχολουμένων (σύστημα Pay As You Go – PAYG), σημειώνεται στην έκθεση του κατατέθηκε στη Βουλή.

Τα δημογραφικά δεδομένα και η μελλοντική εξέλιξη των σχετικών δεικτών δείχνουν αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων (ενδεικτικά, το 2040 θα ανέρχονται σε 2,765 εκατ. άτομα και το 2050 σε 2,959 εκατ. άτομα), την ίδια στιγμή που το πλήθος των ασφαλισμένων θα μειώνεται (ενδεικτικά, από 4,962 εκατ. άτομα το 2022, σε 4,440 εκατ. άτομα το 2040, 4,056 εκατ. άτομα το 2050 και 3,822 εκατ. άτομα το 2060).

Αυτό σημαίνει ότι λιγότεροι ασφαλισμένοι θα πρέπει να εισφέρουν είτε άμεσα (ασφαλιστικές εισφορές) είτε έμμεσα (φορολογία κ.λπ.) περισσότερους πόρους ώστε να μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι συντάξεις περισσότερων δικαιούχων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2050 η σχέση ασφαλισμένων - συνταξιούχων θα είναι μόλις 1,37.

Παράλληλα, στοίχημα αποτελεί και η εξέλιξη του ύψους των μισθών στο σύνολο της οικονομίας, καθώς αποτελούν τη βάση επιβολής των εισφορών, επηρεάζοντας θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με το ύψος τους, τα έσοδα του συστήματος.

Τονίζει δε, πως, ο δημογραφικός κίνδυνος έχει και έντονο δημοσιονομικό αντίκτυπο, καθώς η συρρίκνωση του απασχολούμενου πληθυσμού είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τους ρυθμούς ανάπτυξης και το ύψος του ΑΕΠ μελλοντικά.

Επίσης, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν περισσότεροι κρατικοί πόροι (μεταβιβαστικές πληρωμές) για υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες φροντίδας των ηλικιωμένων.

Συνεπώς, προσθέτει το Ελεγκτικό Συνέδριο, το σύστημα δύναται να αντιμετωπίσει και σοβαρό δημοσιονομικό κίνδυνο, στην περίπτωση που τα δημόσια έσοδα, σε συνδυασμό με τις δεσμεύσεις της Χώρας όσον αφορά την επίτευξη συγκεκριμένων δημοσιονομικών στόχων (για το έλλειμμα, το χρέος, τον ρυθμό αύξησης των πρωτογενών δαπανών κ.λπ.), δεν θα επαρκούν για την απρόσκοπτη καταβολή της υψηλής συμμετοχής του κράτους στη χρηματοδότηση των συντάξεων, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η επάρκεια των παροχών, λαμβανομένων υπόψη και των λοιπών χρηματοδοτικών αναγκών.

Οι προκλήσεις του συνταξιοδοτικού

Σύμφωνα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι βασικές προκλήσεις του ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος είναι οι ακόλουθες:

• Η άμβλυνση ή αντιστροφή της τάσης των δυσμενών δημογραφικών δεδομένων μέσω κατάλληλων νομοθετικών πρωτοβουλιών ώστε να ενισχυθεί η βιωσιμότητα του συστήματος.
• Η ανάγκη διαρκούς και προσεκτικής παρακολούθησης των όρων και προϋποθέσεων συνταξιοδότησης (ηλικιακά όρια, απαιτούμενος χρόνος ασφάλισης για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος κ.λπ.), ώστε να αποφευχθεί η διόγκωση της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης και η υπέρμετρη επιβάρυνση της πραγματικής οικονομίας, λαμβανομένης υπόψη της δυναμικής των δημογραφικών δεικτών και των εκάστοτε μακροοικονομικών δεδομένων.
• Η ενίσχυση της δυναμικής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της διόρθωσης των μακροοικονομικών ανισορροπιών, ώστε να επιτευχθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, αύξηση της απασχόλησης και των μισθών και, μέσω αυτών, ενίσχυση των εσόδων του συστήματος.
• Η ανάγκη αποτελεσματικής διαχείρισης από το ΚΕΑΟ των ασφαλιστικών οφειλών προς τον ΕΦΚΑ μέσω:

-- Της διάκρισης των οφειλών σε εισπράξιμες ή μη, λαμβάνοντας υπόψη και τον χρόνο γέννησης και

-- Της ενίσχυσης των μέτρων αναγκαστικής είσπραξης για τις πράγματι εισπράξιμες οφειλές σε βάρος των οφειλετών.

Η απειλή της γήρανσης

Ο πληθυσμός της Ελλάδας στις επόμενες δεκαετίες, δεν θα είναι μόνο μικρότερος, αλλά θα είναι και γερασμένος, επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Ειδικότερα, οι προβλέψεις δείχνουν πολύ μεγάλη συρρίκνωση του πληθυσμού της Ελλάδας κατά τις προσεχείς δεκαετίες, καθώς ο συνολικός πληθυσμός της Χώρας μειώνεται κατά 25,7% μεταξύ 2022-2070.

Η μείωση του πληθυσμού

 Η μεταβολή του πληθυσμού (1.932 - 2.023)

Μάλιστα, από την επεξεργασία των διαθέσιμων στοιχείων προκύπτει ότι το ποσοστό επί του πληθυσμού:

α) της ηλικιακής ομάδας 0-19 ετών από 18,7% το 2022, μειώνεται σε 16,9% το 2070 (-1,8 π.μ.) και

β) της ηλικιακής ομάδας 20-64 ετών από 58,6% το 2022, μειώνεται σε 50% το 2070 (-8,6 π.μ.).

Η μόνη ηλικιακή ομάδα που το ποσοστό της εμφανίζει αύξηση είναι η άνω των 65 ετών, και συγκεκριμένα από 22,7% το 2022 σε 33,1% το 2070 (+10,4 π.μ.), γεγονός που υποδηλώνει τη συνέχιση της γήρανσης του πληθυσμού.

(δ) Αύξηση του δείκτη γήρανσης. Ο δείκτης γήρανσης ανήλθε το 2023 σε 171,8, δηλαδή σε 100 άτομα ηλικίας 0-14 ετών αντιστοιχούν περίπου 172 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.