Ευνοϊκές παραμένουν οι προοπτικές για την ελληνική οικονομία σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, με καλή εικόνα για τα δημοσιονομικά μεγέθη και συνεχή μείωση του χρέους, όπως εκτιμά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στην έκθεσή του (Article IV) για την Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, όμως, ζητά να υπάρξει διεύρυνση της φορολογικής βάσης, μία από τις πάγιες συμβουλές του προς τη χώρα, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με την κατάργηση των εξαιρέσεων από τον ΦΠΑ, ενώ προτείνει επιβολή φόρου άνθρακα.
Το Ταμείο υπογραμμίζει ότι η συνέχιση της μεταρρυθμιστικής δυναμικής θα δημιουργήσει μια σταθερή βάση για την αντιμετώπιση των εναπομεινάντων κληρονομιών της κρίσης και των διαρθρωτικών προκλήσεων που απορρέουν από το αυξανόμενο αλλά ακόμη χαμηλό επίπεδο των συνολικών επενδύσεων, τις δυσμενείς δημογραφικές προοπτικές και την υποτονική αύξηση της παραγωγικότητας. Το σωστό μείγμα πολιτικής με στόχο τη συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης με τρόπο φιλικό προς την ανάπτυξη, την εφαρμογή φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση διαρθρωτικών εμποδίων από την πλευρά της προσφοράς και την περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι απαραίτητο για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, διασφαλίζοντας παράλληλα τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Προτάσεις πολιτικής και μεταρρυθμίσεων
Ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών εμποδίων από την πλευρά της προσφοράς θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης:
- Αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και εξασφάλιση καλύτερου ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η αύξηση της διαθεσιμότητας εγκαταστάσεων φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων μπορεί να επιτρέψει στις γυναίκες να συμμετέχουν πιο παραγωγικά στην οικονομία. Η μείωση της ακόμη υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης, σε συνδυασμό με την κατάλληλη αναζήτηση εργασίας και τη σταδιακή κατάργηση ορισμένων χαρακτηριστικών του επιδόματος ανεργίας εντός της περιόδου επιλεξιμότητας, μπορεί να ενισχύσει τα εργασιακά κίνητρα. Η αναβάθμιση και η κλιμάκωση του συστήματος δια βίου μάθησης με αποτελεσματική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ιδιαίτερα στις ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες, καθώς και στην υγειονομική περίθαλψη, μπορεί να μειώσει τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων και να βοηθήσει στην άμβλυνση των σημείων συμφόρησης για τη νεολαία και τη γυναικεία απασχόληση.
- Επιτάχυνση των ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων. Η περαιτέρω μείωση του ρυθμιστικού φόρτου και των φραγμών εισόδου για τις επιχειρήσεις, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό, θα αυξήσει την παραγωγικότητα και θα προωθήσει τις επενδύσεις. Η προώθηση του δυναμισμού των επιχειρήσεων και η προώθηση της ισχυρής δημιουργίας θέσεων εργασίας είναι ουσιαστικής σημασίας για την αποτελεσματική ένταξη των νεοεισερχόμενων στο εργατικό δυναμικό, ιδίως των γυναικών, στην απασχόληση. Η ποιότητα της ρύθμισης πρέπει να βελτιωθεί με τη μόχλευση της ψηφιοποίησης και την ενίσχυση των ρυθμιστικών εκτιμήσεων επιπτώσεων. Η περαιτέρω διεύρυνση και εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν σε κλίμακα και να αυξήσουν την παραγωγικότητα.
- Προώθηση των μεταρρυθμίσεων του δικαστικού συστήματος. Η πρόοδος στην εφαρμογή του νέου πλαισίου αφερεγγυότητας, που είναι ουσιαστικής σημασίας για την αντιμετώπιση μεγάλου αποθέματος αναξιοπαθούντων χρεών λόγω κρίσης, παρεμποδίστηκε από ανισορροπίες και ακαμψίες στη λειτουργία του αστικού δικαστικού συστήματος. Σύμφωνα με το πρόσφατο πρόγραμμα μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος, οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στην επιτάχυνση της επίλυσης των δικαστικών υποθέσεων. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις όχι μόνο θα ενίσχυαν την ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα, αλλά θα προωθήσουν επίσης την παραγωγική ανάπτυξη διευκολύνοντας την ανακατανομή του κεφαλαίου σε πιο παραγωγικές δραστηριότητες και υψηλότερες επενδύσεις.
- Η συνεχής πρόοδος στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση θα συμβάλει στην επίτευξη ενεργειακής ασφάλειας και θα ενισχύσει περαιτέρω την αύξηση της παραγωγικότητας. Η βελτίωση της συνδεσιμότητας ηλεκτρικής ενέργειας με μακρινά νησιά και η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης στις βιομηχανίες και τις μεταφορές είναι απαραίτητες για την επίτευξη των επικαιροποιημένων κλιματικών στόχων. Με βάση τη συνεχιζόμενη αύξηση της ηλιακής και αιολικής χωρητικότητας, η κλιμάκωση των δικτύων δικτύου και των λύσεων αποθήκευσης θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια διασφαλίζοντας σταθερό τροφοδοτικό. Πιο ουσιαστικά, η ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης σε επίπεδο ΕΕ, με μια πλήρως ολοκληρωμένη και διασυνδεδεμένη ενεργειακή αγορά, θα παραμείνει ζωτικής σημασίας. Επιπλέον, με βάση την αξιέπαινη ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και τη νέα εθνική στρατηγική τεχνητής νοημοσύνης, οι αρχές θα πρέπει να δώσουν κίνητρα για ισχυρότερη υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών από τον ιδιωτικό τομέα για την ενίσχυση των κερδών παραγωγικότητας.
Η πορεία της οικονομίας
Η οικονομία διατήρησε την ισχυρή ανάπτυξή της το 2024, υποστηριζόμενη από την ισχυρή εγχώρια ζήτηση. Το πραγματικό ΑΕΠ διευρύνθηκε κατά 2,3% (σε ετήσια βάση) τα τρία πρώτα τρίμηνα, ενισχυμένο από την έντονη ανάκαμψη των επενδυτικών έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και την εύρωστη ιδιωτική κατανάλωση που υποστηρίζεται από την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος.
Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 9,5% (εποχικά προσαρμοσμένο) το γ' τρίμηνο του 2024, σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο από το 2009, και το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας αυξήθηκε, αντανακλώντας την έλλειψη εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς, ιδίως στις κατασκευές, στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό και στους τομείς υψηλής εξειδίκευσης. Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό έχει επίσης αυξηθεί σταδιακά, αλλά παραμένει μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ, ιδίως για τις γυναίκες.
Ο αποπληθωρισμός βρίσκεται σε εξέλιξη με σταδιακό ρυθμό, με τον γενικό και τον πυρήνα του πληθωρισμού να διαμορφώνονται σε 2,9% και 3,4% στο τέλος του 2024, αντίστοιχα, εν μέσω του επίμονου πληθωρισμού των υπηρεσιών και της αύξησης των μισθών. Παράλληλα με την ισχυρή οικονομική δραστηριότητα, η αύξηση των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα έχει επιταχυνθεί σε 9,4% το δ' τρίμηνο 2024, συνοδευόμενη από συνεχή αύξηση των τιμών των οικιστικών ακινήτων. Η υψηλή εγχώρια ζήτηση εισαγωγών, η οποία καθοδηγείται από τις επενδύσεις, συνέβαλε επίσης στη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε εκτιμώμενο 6,9% του ΑΕΠ το 2024.
Η συνεχιζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση και η διαρκής πρόοδος στις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν ενισχύσει τα δημόσια οικονομικά, το αναπτυξιακό δυναμικό και την ενεργειακή ασφάλεια. Μέχρι το τέλος του 2024, ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί κατά περισσότερες από 50 ποσοστιαίες μονάδες από την κορύφωσή του το 2020, υποστηριζόμενος από την ισχυρή ανάπτυξη, τον υψηλό πληθωρισμό και τη σημαντική δημοσιονομική εξυγίανση. Ενώ η φορολογική επιβάρυνση στην εργασία έχει μειωθεί κατά περίπου 4½ ποσοστιαίες μονάδες από το 2019, τα φορολογικά έσοδα παραμένουν ζωηρά λόγω της μεγάλης προόδου των αρχών στη μείωση της φοροδιαφυγής.
Η κατάργηση των σημαντικών συνταξιοδοτικών κυρώσεων για τους συνταξιούχους που επανέρχονται στην αγορά εργασίας αύξησε σημαντικά τον αριθμό των εργαζόμενων συνταξιούχων το 2024. Μετά τη σημαντική επέκταση του ηλιακού και αιολικού δυναμικού τα τελευταία χρόνια, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν πλέον περίπου το 50% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Το τραπεζικό σύστημα ενίσχυσε περαιτέρω την ανθεκτικότητά του με τη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού και της κεφαλαιακής επάρκειας. Η ποιότητα του ενεργητικού στις συστημικά σημαντικές τράπεζες έχει βελτιωθεί περαιτέρω, με τον δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων να μειώνεται σε περίπου 3% το 2024Q3, γεγονός που διευκολύνεται από ένα χρηματοδοτούμενο από την κυβέρνηση πλαίσιο τιτλοποίησης. Οι τράπεζες διατήρησαν υψηλά κέρδη, τα οποία, μαζί με τις εκδόσεις κεφαλαιακών μέσων, έχουν ενισχύσει την κεφαλαιακή επάρκεια, αν και υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση των προαιρετικών κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας. Η ποιότητα του κεφαλαίου πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω, καθώς η αναβαλλόμενη φορολογική πίστωση (DTC) εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει σημαντικό μερίδιο του εποπτικού κεφαλαίου. Δεδομένης της αποπληρωμής των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (Targeted Longer-Term Refinancing Operations - TLTROs) και της εκπλήρωσης των στόχων για τις ελάχιστες απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL), οι κίνδυνοι ρευστότητας και χρηματοδότησης έχουν μειωθεί αισθητά, με αποθέματα ασφαλείας πολύ υψηλότερα από τις προληπτικές απαιτήσεις και τον μέσο όρο της ΕΕ.
Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει υψηλός στο 2,1% το 2025, προτού συγκρατηθεί μεσοπρόθεσμα. Οι επενδύσεις θα εξακολουθήσουν να αποτελούν βασικό μοχλό ανάπτυξης, υποστηριζόμενες από έργα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης θα παραμείνει σταθερή, υποστηριζόμενη από την ευνοϊκή αύξηση της απασχόλησης και του εισοδήματος. Με τη σταθεροποίηση των παγκόσμιων τιμών της ενέργειας, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να επαναλάβει την πτωτική του τάση, ενώ ο πυρήνας του πληθωρισμού θα είναι πιο επίμονος λόγω του πληθωρισμού των υπηρεσιών και της αύξησης των μισθών.
Με τη λήξη της χρηματοδότησης στο πλαίσιο των δημογραφικών αντιξοοτήτων και της υποτονικής αύξησης της παραγωγικότητας, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ αναμένεται να συγκρατηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα γύρω στο 1¼% μεσοπρόθεσμα. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να μειωθεί σταδιακά κάτω από το 4% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, καθώς οι εισαγωγές αναμένεται να επιβραδυνθούν παράλληλα με την εκκαθάριση των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Οι κίνδυνοι για τις προοπτικές ανάπτυξης είναι ισορροπημένοι, ενώ οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό κλίνουν προς τα πάνω. Οι δυνητικοί αντίξοοι παράγοντες περιλαμβάνουν την επιβράδυνση της ανάπτυξης στις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ, την επιδείνωση των περιφερειακών συγκρούσεων και την παγκόσμια πολιτική αβεβαιότητα. Η επιτάχυνση των φιλόδοξων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης. Η ισχυρότερη και πιο επίμονη από την αναμενόμενη αύξηση των μισθών θα μπορούσε να τροφοδοτήσει περαιτέρω τον πληθωρισμό των υπηρεσιών, ο οποίος ενδεχομένως να επιδεινωθεί από τις διακυμάνσεις στις παγκόσμιες και περιφερειακές τιμές της ενέργειας.
Η εικόνα της δημοσιονομικής πολιτικής
Η συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης θα ενισχύσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να παραμείνει υψηλό, περίπου στο 2½% του ΑΕΠ το 2025, καθώς τα μειωμένα έσοδα από την πρόσθετη περικοπή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται να αντισταθμιστούν σε γενικές γραμμές από τα κέρδη εσόδων από τις μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη μείωση της φοροδιαφυγής και την αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης. Με το πρωτογενές πλεόνασμα να παραμένει υψηλό στο 2,3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω κατά περίπου 25 ποσοστιαίες μονάδες σε επίπεδα κάτω του 130% έως το 2030.
Πρόσθετα μέτρα για τις δαπάνες που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα θα ενίσχυαν περαιτέρω τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας. Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων είναι απαραίτητη για την ενίσχυση του αποτελεσματικού σχεδιασμού και της διαχείρισης των δημόσιων επενδύσεων, μεταξύ άλλων μέσω της περαιτέρω ενίσχυσης του κεντρικού συντονισμού και των προμηθειών. Είναι σημαντικό να προστατευθούν οι μη συνταξιοδοτικές κοινωνικές δαπάνες, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, για την προώθηση της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, με παράλληλη ενίσχυση της αποτελεσματικότητας. Οι υπερβολικές αυξήσεις των συντάξεων και των μισθών του δημόσιου τομέα θα πρέπει να αντισταθούν με την εφαρμογή των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων, για παράδειγμα με τη διασφάλιση ότι οι αυξήσεις των συντάξεων τηρούν τον καθιερωμένο τύπο αναπροσαρμογής χωρίς ad hoc προσαρμογή.
Υπάρχουν περιθώρια για πρόσθετες μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τα έσοδα, ώστε να μειωθεί περαιτέρω η φοροδιαφυγή και παράλληλα να ενισχυθεί η προοδευτικότητα του φορολογικού συστήματος. Η νέα μεσοπρόθεσμη στρατηγική της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αποτελεί μια καλή ευκαιρία για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό της φορολογικής διοίκησης και την αύξηση της είσπραξης φόρων με τη συνέχιση της αξιοποίησης της ψηφιοποίησης, η οποία μειώνει επίσης το βάρος της συμμόρφωσης. Οι μεταρρυθμίσεις της φορολογικής πολιτικής θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και στην αύξηση της φορολογικής προοδευτικότητας. Επιπλέον, οι αναποτελεσματικές φορολογικές δαπάνες, ιδίως οι οπισθοδρομικές απαλλαγές από τον ΦΠΑ σε ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες, θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά.
Οι αρχές θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο αύξησης της τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ιδίως στους τομείς των μεταφορών και της βιομηχανίας, η οποία μπορεί να αποφέρει έσοδα για τη βελτίωση της κοινωνικής προστασίας και να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής ασφάλειας με την όξυνση των κινήτρων της αγοράς.
Ο δημοσιονομικός χώρος που δημιουργείται από πρόσθετα μέτρα ή καλύτερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του χρέους, καθώς και για κρίσιμες κοινωνικές και κεφαλαιουχικές δαπάνες. Ενώ το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό, υπάρχουν σημαντικές ανάγκες για επενδύσεις σε υποδομές, ιδίως για την ενεργειακή ασφάλεια και για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης. Οι αρχές θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο ενίσχυσης της στήριξης κρίσιμων κοινωνικών δαπανών, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, με αυξημένη στόχευση στους φτωχούς και ευάλωτους για την προώθηση της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.
Τραπεζικό σύστημα
Η παρακολούθηση των πιστωτικών κινδύνων από τις τράπεζες θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, ενισχύοντας παράλληλα την κεφαλαιακή επάρκεια και την ποιότητά της. Με την επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης, οι εποπτικές αρχές θα πρέπει να συνεχίσουν να εξετάζουν τον βαθμό στον οποίο οι τράπεζες εφαρμόζουν επαρκείς και μακροπρόθεσμες πολιτικές προβλέψεων, υποστηριζόμενες από επαρκείς αποτιμήσεις εξασφαλίσεων.
Οι εποπτικές αρχές θα πρέπει επίσης να παρακολουθούν στενά τον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον λειτουργίας και να ενισχύουν περαιτέρω τα πλαίσια διαχείρισης κινδύνων. Επί του παρόντος, τα αυξημένα τραπεζικά κέρδη θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κυρίως για τη δημιουργία κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας και τη βελτίωση της ποιότητας του κεφαλαίου. Η πρόσφατα ανακοινωθείσα πρωτοβουλία των τραπεζών για την επιτάχυνση της απόσβεσης των DTC θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα των τραπεζών και θα μειώσει τη σχέση τράπεζας-κρατικού κράτους.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
