Σωτήρια για την ανάπτυξη της οικονομίας της ευρωζώνης τα τελευταία χρόνια ήταν η συνεισφορά των ξένων εργαζομένων, σύμφωνα με ανάλυση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς η μισή ανάπτυξη από το 2019 ως το 2024 προήλθε από τους αλλοδαπούς εργαζομένους. Τον σημαντικό ρόλο των ξένων εργαζομένων στην ελληνική οικονομία έχει υπογραμμίσει κατ' επανάληψη και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας.
«Η υποτονική αύξηση της παραγωγικότητας και η ασθενής συσσώρευση κεφαλαίου έχουν παρεμποδίσει την ανάκαμψη μετά την πανδημία στη ζώνη του ευρώ. Εν μέσω αυτής της αδυναμίας, η αύξηση του πληθυσμού και η αυξανόμενη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό σταθεροποίησαν την οικονομία. Και οι δύο παράγοντες ενισχύθηκαν αποφασιστικά από τις ισχυρές εισροές ξένων εργαζομένων», τονίζεται στην ανάλυση της ΕΚΤ.
Από την πλευρά του, ο Γ. Στουρνάρας έχει υπογραμμίζει στο παρελθόν ότι:
- Ένα πρόβλημα που θα το βρούμε μπροστά μας εάν δεν το αντιμετωπίσουμε γρήγορα: την έλλειψη εργατικού δυναμικού. Αυτή τη στιγμή μας λείπουν 200.000 χέρια στις δραστηριότητες γύρω από τον τουρισμό, τον αγροτικό τομέα και την οικοδομή. Εάν δεν τα βρούμε άμεσα θα αρχίσουμε να έχουμε πρόβλημα και στην οικονομία.
- Στη δεκαετία του ΄90, στη διαδικασία σύγκλισης, οι ξένοι εργάτες ήταν αυτοί που κράτησαν τον πληθωρισμό στην Ελλάδα χαμηλό. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι το πρόβλημά μας ήταν κυρίως το έλλειμμα του δημόσιου τομέα. Δεν ήταν το σημαντικότερο. Ήταν ο πληθωρισμός, διότι είχαμε μια οικονομία που ξεκίνησε με επιτόκια στο 19% για να μειωθούν στο 4% περίπου. Αυτή η μεγάλη μείωση επιτοκίων υπερθέρμανε την οικονομία και αύξησε όλες τις αξίες. Εάν δεν είχαμε τους μετανάστες στον αγροτικό τομέα και στην οικοδομή, δεν θα επιτυγχάναμε τότε το κριτήριο του πληθωρισμού.
- Ξέρω ότι σε πολλές χώρες είναι πολιτικό ζήτημα, αλλά η Ευρώπη χρειάζεται μετανάστευση, διότι μειώνεται το εργατικό δυναμικό λόγω γήρανσης, κάτι που έχουμε και εμείς εδώ στην Ελλάδα. Από ένα σημείο και μετά ο πληθυσμός θα βαίνει μειούμενος λόγω γήρανσης. Ήδη έχουμε τα πρώτα δείγματα. Άρα δεν μπορούμε να το αρνηθούμε αυτό, διότι εάν το αρνηθούμε, τότε θα καταδικαστούμε σε μια παραγωγική στασιμότητα. Όπως λέω, λείπουν 200.000 χέρια.
Τα κύρια συμπεράσματα της ανάλυσης
Ο πληθυσμός της ζώνης του ευρώ γερνάει, σημειώνουν οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ στα βασικά συμπεράσματα της ανάλυσής τους. Αυτό θέτει σοβαρές προκλήσεις για την επέκταση του εργατικού δυναμικού και, κατά συνέπεια, την οικονομική ανάπτυξη.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, οι ξένοι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση και την υπέρβαση αυτών των προκλήσεων. Η εισροή ξένων εργαζομένων τα τελευταία χρόνια έχει εξασφαλίσει μια ισχυρή ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού της ζώνης του ευρώ, η οποία έχει σε κάποιο βαθμό αντισταθμίσει τις αρνητικές δημογραφικές τάσεις.
Η συμβολή των ξένων εργαζομένων αντικατοπτρίζεται ολοένα και περισσότερο στην αύξηση του ΑΕΠ, χάρη τόσο στον αυξανόμενο αριθμό τους όσο και στα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής τους. Αυτό το θετικό αποτέλεσμα είναι εμφανές σε όλες τις χώρες, αν και σε διαφορετικό βαθμό. Σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες, δεν είναι υπερβολή να συμπεράνουμε ότι η ανάπτυξη θα ήταν πολύ πιο αργή ελλείψει ξένων εργαζομένων.
Επιπλέον, οι ξένοι εργαζόμενοι έχουν βελτιώσει τη θέση τους στην αγορά εργασίας, όπως αποδεικνύεται από τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας, τα υψηλότερα επίπεδα προσόντων και τα μειωμένα ποσοστά υπερειδίκευσης. Παρά τις βελτιώσεις αυτές, υπάρχει ακόμη αρκετό περιθώριο για καλύτερη ευθυγράμμιση των προσόντων των ξένων εργαζομένων με τις απαιτήσεις της εργασίας. Αυτό θα βελτίωνε τη σταθερότητα της εργασίας τους και θα υποστήριζε περαιτέρω τη συμβολή τους στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Η γήρανση του πληθυσμού
Τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στη ζώνη του ευρώ έχουν οδηγήσει σε συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (ηλικίας 15 έως 64 ετών). Αυτό έχει αντισταθμιστεί από την αύξηση του εργατικού δυναμικού - τουλάχιστον προς το παρόν.
Στην πραγματικότητα, ο ρυθμός αύξησης του εργατικού δυναμικού έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε σύγκριση με τις εξελίξεις πριν από την πανδημία. Αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες:
Πρώτον, έχει σημειωθεί αξιοσημείωτη αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό μεταξύ των ημεδαπών εργαζομένων, με περισσότερους κατοίκους της ζώνης του ευρώ να εργάζονται ή να αναζητούν εργασία.
Δεύτερον, έχει σημειωθεί σημαντική αύξηση στον αριθμό και τα ποσοστά συμμετοχής των αλλοδαπών εργαζομένων. Παρόλο που οι αλλοδαποί εργαζόμενοι αντιπροσώπευαν μόνο περίπου το 9% του συνολικού εργατικού δυναμικού το 2022, αντιπροσώπευαν το ήμισυ της αύξησης του εργατικού δυναμικού τα τελευταία τρία χρόνια (Διάγραμμα 2), που ισοδυναμεί με 3,1 εκατομμύρια επιπλέον εργαζόμενους.
Οι ημεδαποί εργαζόμενοι έχουν αυξήσει τα ποσοστά απασχόλησής τους, γεγονός που αντιστάθμισε εν μέρει τις επιπτώσεις του στάσιμου ή ελαφρώς μειούμενου πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Επιπλέον, σύμφωνα με τη μεγάλη συμβολή τους στη συνολική αύξηση της απασχόλησης, οι ξένοι εργαζόμενοι έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της παραγωγής.
Οι αυξήσεις στα ποσοστά απασχόλησής τους, μαζί με την αυξανόμενη μετανάστευση, έχουν ενισχύσει σημαντικά το πραγματικό ΑΕΠ. Έτσι, οι ξένοι εργαζόμενοι έχουν συμβάλει στην επέκταση της προσφοράς εργασίας, στην άμβλυνση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και στην υποστήριξη της οικονομικής ανάπτυξης - όλα αυτά εν μέσω κατά τα άλλα στενών αγορών εργασίας.
Συμβολή των ξένων εργαζομένων στην αύξηση του ΑΕΠ
(ποσοστιαία μεταβολή από το τέταρτο τρίμηνο του 2019 και συνεισφορές σε ποσοστιαίες μονάδες)
Συμβολή ανά χώρα
Ωστόσο, η θετική συμβολή των αλλοδαπών εργαζομένων στην οικονομική ανάπτυξη ποικίλλει μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών της ζώνης του ευρώ, αντανακλώντας ειδικούς παράγοντες ανά χώρα. Χώρες με σχετικά χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής - όπως η Ιταλία - έχουν δει αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης, υποστηριζόμενη από υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής των υπηκόων. Εδώ, οι αλλοδαποί εργαζόμενοι δεν έχουν συμβάλει σημαντικά στην απασχόληση και, ως εκ τούτου, στην αύξηση του προϊόντος.
Εν τω μεταξύ, σε χώρες με υψηλά ποσοστά συμμετοχής που αντιμετωπίζουν μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας – όπως η Γερμανία – οι ξένοι εργαζόμενοι έχουν συμβάλει στον μετριασμό των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του εθνικού εργατικού δυναμικού.
Στην Ισπανία, η εισροή ξένων εργαζομένων έχει επίσης συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη, συμπληρώνοντας τη θετική, αλλά μέτρια, συμβολή του εθνικού πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ολλανδία, οι ξένοι εργαζόμενοι έχουν συμβάλει αξιοσημείωτα, αν και - σε σχετικούς όρους - λιγότερο από ό,τι στη Γερμανία και την Ισπανία.
Συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ δ' τριμήνου 2019 και δ' τριμήνου του 2024 ανά χώρα
(ποσοστιαία μεταβολή από το τέταρτο τρίμηνο του 2019 και συνεισφορές σε ποσοστιαίες μονάδες)
Όπως φαίνεται στο γράφημα, σχεδόν η μισή ανάπτυξη στην ευρωζώνη μετά το 2019 (γαλάζιο χρώμα) προήλθε από την αύξηση συμμετοχής ξένων εργαζομένων.
Θέσεις εργασίας και χαρακτηριστικά των αλλοδαπών εργαζομένων
Παρά την ταχεία αύξηση του αριθμού των ξένων εργαζομένων, το ποσοστό ανεργίας τους έχει στην πραγματικότητα μειωθεί από την πανδημία COVID-19.
Πώς μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό; Ένας παράγοντας που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι τα επίπεδα εκπαίδευσής τους, τα οποία έχουν βελτιωθεί αισθητά μαζί με αυτά των ημεδαπών εργαζομένων. Και για τις δύο ομάδες, το ποσοστό των εργαζομένων με τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει αυξηθεί.
Παρόλο που οι αλλοδαποί εργαζόμενοι εξακολουθούν να υπερεκπροσωπούνται σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης, το μερίδιό τους σε επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης έχει αυξηθεί. Αυτό γίνεται επίσης εμφανές κατά την ανάλυση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων. Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία ένας εργαζόμενος κατέχει πτυχίο που ενδεχομένως τον πληροί τις προϋποθέσεις για την κάλυψη καλύτερα αμειβόμενων θέσεων. Ενώ εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλό, το ποσοστό υπερειδίκευσης των αλλοδαπών εργαζομένων μειώνεται από το 2019.
Ταυτόχρονα, οι αλλοδαποί εργαζόμενοι εξακολουθούν να είναι πιο πιθανό να έχουν προσωρινή σύμβαση εργασίας. Αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει τον προσωρινό χαρακτήρα των θέσεων εργασίας που κατέχουν και ενδεχομένως να υποδηλώνει μεγαλύτερες προκλήσεις στην εξασφάλιση μόνιμης απασχόλησης.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
