Η πολιτική τάξη της Ευρώπης βρίσκεται σε κατάσταση σοκ. Ήταν μια κλήση αφύπνισης, όπως τόνισε ο πρόεδρος της Φινλανδίας. Ο Τραμπ αποκάλυψε τις πραγματικές του προθέσεις και όσοι στην Ευρώπη έτρεφαν αυταπάτες, όπως έκαναν και για τις προθέσεις του Πούτιν, λίγο πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι στην εποχή των σερίφηδων η ήπια ισχύς (soft power) δεν είναι πλέον αρκετή για να διασφαλίσει το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης.
Το τηλεφώνημα του Τραμπ στον Πούτιν για το ουκρανικό και οι εμφανίσεις του νέου υπουργού Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ και του αντιπροέδρου Τζ. Ντ. Βανς στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο σκιαγράφησαν τη νέα πραγματικότητα στην Ευρώπη, οκτώ δεκαετίες μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου: Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον ο εγγυητής της ασφάλειας της Ευρώπης, στη βάση των κοινών αξιών της Δύσης. Είναι ένας ανταγωνιστής και μάλιστα με εχθρικές ή αρπακτικές διαθέσεις.
Όλο και περισσότερο, ο κόσμος περνά σε αυτό που θα μπορούσαμε να περιγράψουμε σαν «εποχή των σερίφηδων»: Σε ένα σκηνικό Άγριας Δύσης, οι αρχές και οι κανόνες παραμερίζονται και όποιος έχει το μεγαλύτερο όπλο, ή είναι πιο πρόθυμος να το τραβήξει, παίρνει αυτό που θέλει. Και δεν είναι πλέον μόνο ο Πούτιν που επιδιώκει με τα όπλα να ξανακτίσει τη ρωσική/σοβιετική αυτοκρατορία, ή ο Σι Τσινπίνγκ, που έχει διακηρύξει ότι θα κατακτήσει την Ταϊβάν ακόμη και με τα όπλα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες βλέπουν σοκαρισμένοι την αμερικανική άκρα δεξιά του Τραμπ, με το Δόγμα «Κάνουμε ξανά την Αμερική μεγάλη», αλλά με πολύ πιο επιθετικές διαθέσεις από την πρώτη τετραετία διακυβέρνησης του Τραμπ, να προβάλλει την αμερικανική στρατιωτική και οικονομική ισχύ σε κάθε ευκαιρία για να επιτύχει τους πιο πιθανούς και απίθανους στόχους.
Ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου δεν διστάζει να απειλήσει ακόμη και με στρατιωτική επέμβαση για να προσαρτήσει τη Γροιλανδία και να «βάλει στο χέρι» τον ορυκτό πλούτο της. Δεν διστάζει να διακηρύσσει ότι επιβάλλει δασμούς στον Καναδά για να γίνει μη βιώσιμη η οικονομία του και να υποχρεωθεί να δεχθεί μια προσάρτηση από τις ΗΠΑ. Ακόμη χειρότερα, ο Τραμπ υπερήφανος δηλώνει ότι η Ουάσιγκτον θα πάρει τον έλεγχο της Γάζας, θα εκκαθαρίσει τον πληθυσμό 1,8 εκατ. Παλαιστινίων και θα μετατρέψει τη Λωρίδα της Γάζας σε θέρετρο.
Ο Τραμπ ανατρέπει εντελώς την πολιτική που άσκησαν όλες οι αμερικανικές κυβερνήσεις μετά τον Πόλεμο. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να λειτουργήσουν σαν η υπερδύναμη που βρίσκεται επικεφαλής της Δύσης, υποστηρίζει τους κανόνες της παγκόσμιας τάξης, τη λεγόμενη rules based order και φιλτράρουν τα συμφέροντα τους μέσα από αυτούς τους κανόνες. Η επιθετικότητα του Τραμπ, η διάθεση όλο και περισσότερο να απομακρύνεται από τους κανόνες και να προβάλλει ισχύ, μετατρέπουν την εγγυήτρια δύναμη της Pax Americana σε μια δυτική εκδοχή της επιθετικής Ρωσίας του Πούτιν.
Το τέλος της αυταπάτης
Για την ευρωπαϊκή πολιτική τάξη, αυτή ήταν η εβδομάδα που διέλυσε όσες αυταπάτες είχαν μείνει, όσες ελπίδες υπήρχαν ότι, με κάποιον τρόπο, θα βρισκόταν μια νέα ισορροπία στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον, που θα διατηρούσε τα πράγματα λίγο πολύ όπως είχαν, χωρίς να στερηθεί η Ευρώπη το αμερικανικό μέρισμα ειρήνης, χωρίς να χρειασθεί η Ευρώπη να ασχοληθεί στα σοβαρά με την ασφάλειά της.
Όπως έκπληκτοι οι Γερμανοί πολιτικοί και πολλοί άλλοι στην Ευρώπη, έβλεπαν τα τανκς του Πούτιν να μπαίνουν στα ουκρανικά εδάφη στις 22 Φεβρουαρίου 2022, επειδή δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι ο Ρώσος αυταρχικός ηγέτης θα έκανε πόλεμο για να ξαναχτίσει αυτοκρατορία, έτσι και αυτή την εβδομάδα η πολιτική τάξη της Ευρώπης εξεπλάγη από τον Τραμπ, που έδειξε πώς ακριβώς αντιλαμβάνεται το δόγμα «Πρώτα η Αμερική»:
- Ο Τραμπ αποκάλυψε ότι είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Πούτιν, χωρίς να έχει προηγουμένως διαβουλευθεί με την Ευρώπη, ή με την ίδια την ουκρανική ηγεσία, για να δώσουν τέλος οι δύο ηγέτες του παλιού διπόλου του Ψυχρού Πολέμου στον πόλεμο της Ουκρανίας. Για τον πρώτο πόλεμο από το 1945 εντός των εδαφών της, η Ευρώπη δεν θα έχει λόγο -τουλάχιστον αυτός φαίνεται να είναι ο σκοπός του Τραμπ. Ο Τραμπ θα κλείσει τη συμφωνία του με τον Πούτιν, θα πάρει ίσως και τις μισές σπάνιες γαίες της Ουκρανίας, και θα αφήσει στους Ευρωπαίους τη δύσκολη και ακριβή δουλειά της επιτήρησης της ειρήνης και της ανοικοδόμησης, που μπορεί να έχει κόστος άνω των 3 τρισ. δολ., σύμφωνα με υπολογισμούς του Bloomberg.
- Αμέσως μετά την ψυχρολουσία για την Ουκρανία, ο Χέγκσεθ πήγε στο NATO για να ξεκαθαρίσει στους Ευρωπαίους συμμάχους ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν πλέον να είναι ο εγγυητής της ασφάλειας της Ευρώπης. Ήλθε η ώρα, είπε, να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι για την ασφάλειά τους. Το 2% του ΑΕΠ είναι μόνο το ελάχιστο όριο, είπε ο νέος υπουργός Άμυνας και πρώην παρουσιαστής του Fox, καλό είναι να ανεβούν οι δαπάνες στο 3%, στο 4% και στο 5%.
- Ο αντιπρόεδρος Βανς προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερο σοκ με την ομιλία του στο Μόναχο. Δεν βρήκε λέξη να πει για τους εχθρούς/ανταγωνιστές της Δύσης, αλλά κατηγόρησε την Ευρώπη ότι... καταπατά τις δημοκρατικές αρχές, επειδή δεν αφήνει αρκετά περιθώρια δράσης και έκφρασης σε ακροδεξιά σχήματα όπως το AfD της Γερμανίας. Για να μην υπάρχουν αμφιβολίες για τις προτιμήσεις των MAGA στην Ευρώπη, ο Βανς συνάντησε την επικεφαλής του AfD, που διεκδικεί τη θέση της καγκελαρίου στις προσεχείς εκλογές.
- Πέρα από όλα όσα συμβαίνουν στο πεδίο της άμυνας και της πολιτικής, ο Τραμπ ξεκαθάρισε ότι είναι έτοιμος να επιβάλει βαρύτατους δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα. Ήδη το έκανε με το αλουμίνιο και τον χάλυβα, προτίθεται να το κάνει για τα αυτοκίνητα, ενώ με τους λεγόμενους αμοιβαίους δασμούς ένας από τους βασικούς στόχους του είναι η Ευρώπη που «δεν μας φέρεται καλά».
Διάλυση, παράλυση ή ολοκλήρωση;
Η ευρωπαϊκή ηγεσία δεν έχει πια πολλά περιθώρια να υποκρίνεται ότι με τον Τραμπ μπορεί να γίνουν "business as usual". Ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν έσπευσε να αναλάβει πρωτοβουλία για να συναντηθούν αύριο οι ηγέτες στο Παρίσι και να αποφασίσουν πώς θα απαντήσουν στις νέες προκλήσεις.
Είναι σαφές πλέον ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να αναθέτει σε τρίτους την άμυνα της. Ο ευρωπαϊκός στρατός που συζητείται εδώ και πολλά χρόνια, ίσως έχει έλθει η ώρα να στηθεί. Πολλοί λένε ότι η Ευρώπη έχει πολλά περιθώρια να συνεχίζει την Ουκρανία για να διαπραγματευθεί από καλύτερη θέση την ειρήνη με τον Πούτιν -υπάρχουν και τα 300 δισ. δολ. των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται κυρίως στην Ευρώπη και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την άμυνα της Ουκρανίας.
Η Ευρώπη θα μπορούσε και να έλθει σε μια συναλλαγή με τον Τραμπ, πληρώνοντας για αγορές αμερικανικών όπλων για την Ουκρανία. Και, πάντως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες οφείλουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να κάνουν περισσότερο για την άμυνα την Ευρώπης. Τεχνολογία υπάρχει, πλούτους υπάρχει στην Ευρώπη, αυτό που λείπει ως τώρα είναι η βούληση για να γίνει ό,τι χρειάζεται για την άμυνα.
Σε κάθε περίπτωση, η εποχή της ήπιας ισχύος έχει τελειώσει. Η Ευρώπη δεν μπορεί να σώσει το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της κρατώντας λουλούδια, όταν οι άλλες μεγάλες δυνάμεις προσέρχονται στη συζήτηση με το όπλο στο τραπέζι. Ούτε μπορεί να αναλώνεται σε συνεχείς ζυμώσεις και εσωτερικές αντιπαραθέσεις, που παραλύουν τη λειτουργία της, όταν οι αυταρχικοί ηγέτες Δύσης και Ανατολής αποφασίζουν σε κλάσματα δευτερολέπτου και προσπαθούν να επιβάλλουν τη βούλησή τους με σκληρή ισχύ.
Το θέμα της άμυνας, της σκληρής ισχύος, έρχεται να προστεθεί με δραματικό τρόπο στην κρίση ταυτότητας της Ευρώπης, για την οποία μίλησε ο Μάριο Ντράγκι πριν από λίγο καιρό στο Ευρωκοινοβούλιο: «Η Ευρώπη πρέπει να διαλέξει μεταξύ διάλυσης, παράλυσης ή ολοκλήρωσης». Και, εκτός από την άμυνα, η Ευρώπη καλείται να πάρει γρήγορα αποφάσεις για όλα όσα πρέπει ακόμη να γίνουν για να μη χάσει την παγκόσμια οικονομική κούρσα από τις ΗΠΑ και την Κίνα -όλα όσα έχει περιγράψει ο Ντράγκι στην πολυσυζητημένη έκθεσή του.
Ο «πατέρας» της Ευρώπης, Ζαν Μονέ έλεγε ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση προχωράει μέσα από κρίσεις. Αν και οι πολιτικές ηγεσίες δεν πείθουν ότι έχουν αυτό που χρειάζεται για να σταθούν στις σημερινές περιστάσεις, το γεγονός ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει πλέον όχι μόνο μια κρίση, αλλά μια υπαρξιακή απειλή ίσως να τις κάνει να υπερβούν τον εαυτό τους. Αλλιώς, η διεθνής πολιτική θα γίνεται «με το όπλο στο τραπέζι» και η Ευρώπη θα είναι η μόνη άοπλη...
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
