Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, υποδέχεται σήμερα στην Ουάσινγκτον τους ηγέτες των πέντε πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας, σε μια κίνηση που αναδεικνύει το αυξημένο ενδιαφέρον των δυτικών δυνάμεων για την περιοχή. Η Κεντρική Ασία, πλούσια σε φυσικούς πόρους, παραδοσιακά τελούσε υπό ρωσική επιρροή, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η Κίνα διεκδικεί δυναμικά ρόλο, ενώ η Δύση επιχειρεί να ενισχύσει την παρουσία της.
Οι πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας — Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν — έχουν αποκτήσει αυξημένη γεωπολιτική σημασία μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Η πρώτη σύνοδος κορυφής ΗΠΑ-Κεντρικής Ασίας πραγματοποιήθηκε το 2023, σηματοδοτώντας μια νέα περίοδο προσέγγισης.
Το 2024, σημαντικοί διεθνείς ηγέτες, όπως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, επισκέφθηκαν την περιοχή, υπογραμμίζοντας τον αυξανόμενο ανταγωνισμό για επιρροή. Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας επιχειρούν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους και να εμφανιστούν ως ενιαίο γεωπολιτικό μπλοκ, έχοντας βελτιώσει τις μεταξύ τους σχέσεις και περιορίσει τις διαμάχες για υδάτινους πόρους.
Η Κίνα έχει ήδη ισχυρή παρουσία μέσω της πρωτοβουλίας "Νέοι Δρόμοι του Μεταξιού", που εστιάζει σε μεγάλα έργα υποδομών. Παράλληλα, αποτελεί πλέον τον κορυφαίο εμπορικό εταίρο των χωρών της περιοχής, ξεπερνώντας την ΕΕ και τη Ρωσία. Σε επίπεδο ασφάλειας, η Μόσχα διατηρεί σημαντικό ρόλο, αν και η Κίνα και η Τουρκία διεκδικούν μερίδιο, ενώ οι δυτικές δυνάμεις προσπαθούν να ανακτήσουν την επιρροή που είχαν κατά την περίοδο των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν.
Ανεξερεύνητα αποθέματα και προκλήσεις εξαγωγής
Τα πλούσια και σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα αποθέματα σπάνιων γαιών, ουρανίου, χρυσού και φυσικού αερίου καθιστούν την Κεντρική Ασία στρατηγικής σημασίας για τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον, που αναζητούν εναλλακτικές πηγές και μείωση της εξάρτησης από το Πεκίνο. Το Καζακστάν είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου παγκοσμίως, το Ουζμπεκιστάν διαθέτει σημαντικά αποθέματα χρυσού, ενώ το Τουρκμενιστάν συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων κρατών σε αποθέματα φυσικού αερίου. Παράλληλα, Κιργιστάν και Τατζικιστάν αναπτύσσουν νέα κοιτάσματα ορυκτών.
Η Ρωσία εξακολουθεί να έχει έντονη παρουσία στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις σοβιετικές υποδομές για την παροχή υδρογονανθράκων και την κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων. Ωστόσο, η περιοχή αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, με την έλλειψη νερού να αποτελεί ιδιαίτερα οξύ πρόβλημα.
Επιμελητειακές δυσκολίες και γεωπολιτικές συνεργασίες
Η εξαγωγή φυσικών πόρων από την Κεντρική Ασία παραμένει δύσκολη λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης και των απαιτητικών μεταφορικών δικτύων. Η περιοχή, με πληθυσμό περίπου 80 εκατομμυρίων και έκταση σχεδόν ίση με της ΕΕ, συνορεύει με χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν και το Αφγανιστάν, που διατηρούν περίπλοκες σχέσεις με τη Δύση.
Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας ενισχύουν τη συνεργασία τους για να μειώσουν την εξάρτηση από τη Μόσχα και να σπάσουν τον γεωγραφικό αποκλεισμό. Η ανάπτυξη του διαδρόμου μέσω της Κασπίας Θάλασσας, που υποστηρίζεται από Κίνα και ΕΕ, στοχεύει στη μεταφορά εμπορευμάτων προς την Ευρώπη μέσω του Καυκάσου, παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Οι μεταφορές μέσω της Κασπίας αυξήθηκαν κατά 668% μεταξύ 2021 και 2024, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.
Ανθρώπινα δικαιώματα και προτεραιότητες της Δύσης
Για τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, η οικονομική συνεργασία φαίνεται να υπερισχύει της προώθησης δημοκρατικών αξιών σε μια περιοχή με αυταρχικά καθεστώτα. Παρά το άνοιγμα σε ξένες επενδύσεις και τουρισμό, οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επισημαίνουν την επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον αυστηρό έλεγχο του Τύπου. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα τοποθετούν τις χώρες της Κεντρικής Ασίας στις χαμηλότερες θέσεις της σχετικής κατάταξης.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
