Η διεύρυνση των ηλεκτρονικών πληρωμών συνιστά πλέον ουσιαστική διαρθρωτική αλλαγή για την ελληνική οικονομία, επηρεάζοντας σημαντικά τη λειτουργία της αγοράς και τα δημόσια έσοδα. Η αυξημένη χρήση καρτών αντανακλά τόσο την προσαρμογή των καταναλωτικών συνηθειών όσο και την ενίσχυση των θεσμικών παρεμβάσεων που προωθούν τη διαφάνεια και τη φορολογική συμμόρφωση.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, η Ελλάδα παρουσιάζει τη δεύτερη ταχύτερη αύξηση στη χρήση καρτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27. Η μελέτη επισημαίνει τη μείωση της χρήσης μετρητών, τις διαφοροποιήσεις στη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών ανά κατηγορία συναλλαγών και τη συνεχή συμβολή των καρτών στη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και μετά την πανδημία, διατηρώντας θετική επίδραση στα δημοσιονομικά έσοδα.
Η χρήση καρτών καταγράφει σημαντική άνοδο μετά το 2014, ως αποτέλεσμα κεφαλαιακών περιορισμών, νομοθετικών παρεμβάσεων (νόμοι 4446/2016, 4646/2019, 4876/2021), της πανδημικής κρίσης και διοικητικών μέτρων όπως η διασύνδεση των POS με την ΑΑΔΕ το 2024. Στο διάστημα 2014-2024, οι συναλλαγές με κάρτα αυξήθηκαν 25 φορές σε αριθμό και 10 φορές σε αξία.
Οι διαδικτυακές πληρωμές ενισχύθηκαν τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την πανδημία. Το μερίδιο των online συναλλαγών αυξήθηκε αισθητά, ενώ οι καταναλωτές στρέφονται πλέον στο πλαστικό χρήμα για συναλλαγές μικρότερης αξίας με φυσική παρουσία και υψηλότερης αξίας διαδικτυακά. Το 2022, η αξία των πληρωμών με κάρτα μέσω ελληνικών καρτών ξεπέρασε για πρώτη φορά τις αναλήψεις μετρητών.
Οι ψηφιακές πληρωμές με φυσική παρουσία κυριαρχούν κυρίως στα αγαθά. Ωστόσο, η πρόσφατη αύξηση των πληρωμών με κάρτα αφορά περισσότερο τις υπηρεσίες, μειώνοντας το σχετικό χάσμα. Πλέον, πάνω από το 40% των ψηφιακών πληρωμών αφορά υπηρεσίες, έναντι λιγότερο από 20% το 2015, ενώ οι υπηρεσίες κυριαρχούν στις online συναλλαγές.
Επίδραση στα φορολογικά έσοδα και διαφοροποιήσεις ανά κλάδο
Στην ΕΕ, η αυξημένη χρήση καρτών και η μείωση των μετρητών συνδέονται με χαμηλότερο «κενό» ΦΠΑ. Στην Ελλάδα, η εξάπλωση των ψηφιακών πληρωμών συνεχίζει να ενισχύει τα φορολογικά έσοδα, με τη θετική επίδραση να ενισχύεται το 2024, έπειτα από τη διασύνδεση των POS με την ΑΑΔΕ.
Η αύξηση των πληρωμών με κάρτα εκτιμάται ότι προσέφερε τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ επιπλέον έσοδα ΦΠΑ για το 2024, καθώς κάθε 10 ευρώ νέων δαπανών με κάρτα αφορούσαν κατά μέσο όρο τουλάχιστον 0,5 ευρώ προηγουμένως αδήλωτων εσόδων.
Μετά την πανδημία και την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων, ο ρυθμός αύξησης των πληρωμών με κάρτα διαφέρει ανά τομέα. Ιδιαίτερη άνοδος καταγράφεται σε υπηρεσίες όπως εστιατόρια, μπαρ, παραγγελίες μέσω ταχυδρομείου και στοιχηματικές υπηρεσίες, ενώ το 40% των συναλλαγών με κάρτα αφορά σούπερ μάρκετ, πρατήρια καυσίμων και λογαριασμούς κοινής ωφέλειας.
Η χρήση καρτών παραμένει χαμηλή σε κλάδους όπως νομικές και ιατρικές υπηρεσίες, συντήρηση σπιτιού, φροντίδα παιδιών και εκπαιδευτικές υπηρεσίες, χωρίς σαφή τάση σύγκλισης. Αντίθετα, σε τομείς όπως τα ταξί, όπου εφαρμόστηκε υποχρεωτική αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών, η χρήση καρτών αυξήθηκε σημαντικά.
Παρά τη βελτίωση, η Ελλάδα διατηρούσε το 2023 το 14ο μεγαλύτερο «κενό» ΦΠΑ στην ΕΕ. Η χρήση καρτών ως ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει φτάσει τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, αλλά παραμένει το 19ο χαμηλότερο μεταξύ των κρατών-μελών, λόγω χαμηλής διείσδυσης σε συγκεκριμένες κατηγορίες συναλλαγών.
Προοπτικές και προτάσεις για περαιτέρω ενίσχυση
Υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης μέσω στοχευμένων μέτρων για τις ηλεκτρονικές πληρωμές. Η μελέτη του ΙΟΒΕ προτείνει παρεμβάσεις όπως η επιστροφή ποσού στον καταναλωτή (cashback) για συγκεκριμένες ηλεκτρονικές συναλλαγές, η επέκταση κινήτρων για επαγγελματίες, η σύνδεση εκπιπτόμενων δαπανών αυτοαπασχολούμενων με τον ψηφιακό τρόπο πληρωμής και η στόχευση της λοταρίας σε συναλλαγές με υψηλό ρίσκο φοροδιαφυγής.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
