Αλλάζουν όλα για τα κοινοτικά κονδύλια, μεγάλες προκλήσεις για την Ελλάδα

Ιστορικών διαστάσεων αλλαγές στο μέγεθος και τη δομή του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που φέρνουν την Ελλάδα μπροστά σε εξαιρετικά σοβαρές προκλήσεις, ανατρέποντας σταθερές δεκαετιών για τη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων, πρότεινε χθες η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) που προτείνεται από την Κομισιόν περιλαμβάνει δραστική αύξηση των πόρων του προϋπολογισμού, που συνολικά υπολογίζονται σε 2 τρισ. ευρώ για την περίοδο 2028 - 2034, έναντι 1,2 τρισ. ευρώ για την προηγούμενη περίοδο, 2021 - 2027 (χωρίς να περιλαμβάνονται τα 750 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης). Πρόκειται, δηλαδή, για μια αύξηση του πολυετούς προϋπολογισμού της τάξεως του 67%.

Όμως, πρόκειται για να ΠΔΠ με εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες από αυτές που σταθερά καθοδηγούσαν εδώ και δεκαετίες τον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής:

• Η Κοινή Αγροτική Πολιτική ως τώρα αντιστοιχούσε περίπου στο ένα τρίτο του προϋπολογισμού και η πολιτική Συνοχής επίσης σε ένα τρίτο, δηλαδή μαζί αυτές οι δύο κατηγορίες δαπανών, από τις οποίες σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει ωφεληθεί η Ελλάδα, κάλυπταν τα δύο τρίτα του κοινοτικού προϋπολογισμού.
• Στις προτάσεις για το νέο ΠΔΠ, η σημασία αυτών των δύο κατηγοριών υποβαθμίζεται αισθητά. Τα συνολικά κονδύλια μπορεί να μην μειώνονται, κάτι που είχε επισημάνει την Τρίτη με έμφαση ως επιδίωξη της κυβέρνησης ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, ωστόσο αυτή η σταθεροποίηση στο επίπεδο των 800 δισ. συνεπάγεται αισθητή μείωση της βαρύτητάς τους στον προϋπολογισμό, καθώς η συμμετοχή τους στη συνολική δαπάνη υποχωρεί από το 66% στο 40%.
• Μάλιστα, σε μία ακόμη ένδειξη της υποβάθμισης αυτών των κατηγοριών δαπανών στο νέο ΠΔΠ, η Κομισιόν προτείνει να ενοποιηθούν για πρώτη φορά οι χρηματοδοτικοί φάκελοι της ΚΑΠ και των πολιτικών Συνοχής, ώστε να τεθούν υπό κοινή διαχείριση.

Αυτές οι προσαρμογές προτείνονται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναδιάταξης της ευρωπαϊκής πολιτικής για την προσαρμογή στις νέες οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις, από την ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, στην οποία αναφέρθηκαν οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέτα, μέχρι την αναχαίτιση της ρωσικής επιθετικότητας και την ανάσχεση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών.

Έτσι, συστήνεται για πρώτη φορά Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας με κονδύλια που προτείνεται να ξεπεράσουν τα 400 δισ. ευρώ, συστήνεται ο μηχανισμός Global Europe με χρηματοδότηση 200 δισ. για να εξυπηρετήσει την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική. Τα μισά κονδύλια για τον μηχανισμό Global Europe, της τάξεως των 100, προβλέπεται να διατεθούν για τη στήριξη της Ουκρανίας.

Επιπλέον, έχοντας αφομοιώσει τα μαθήματα από τις προηγούμενες κρίσεις, η Κομισιόν προτείνει και τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα μπορεί με ευελιξία να προσφέρει δανεισμό σε κράτη μέλη όταν αντιμετωπίζουν κρίσεις.

Το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ευρώπης

Έρχονται και οι ευρω-φόροι

Το νέο ΠΔΠ κάνει ένα μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση της ενοποίησης της οικονομικής πολιτικής, καθώς προτείνεται να καθιερωθούν αρκετοί νέοι ευρωπαϊκοί φόροι (ίδιοι πόροι, στην αργκό των Βρυξελλών), που θα χρηματοδοτήσουν την επέκταση του προϋπολογισμού, αλλά και, κατά ένα μέρος, την αποπληρωμή των δανείων που είχε αντλήσει η Κομισιόν για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης.

Για πρώτη φορά η Κομισιόν προτείνει να καθιερωθεί ένας ευρω-φόρος στις μεγάλες εταιρείες δηλαδή όσες κάνουν τζίρο μεγαλύτερο από 100 εκατ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αρχική πρόταση είχε πολύ χαμηλότερο κατώφλι επιβολής του φόρου, στα 50 εκατ. ευρώ, αλλά το όριο ανέβηκε στα 100 εκατ. ευρώ για να καλυφθούν λιγότερες εταιρείες και να μετριασθούν οι αντιδράσεις.

Έντονες αντιδράσεις προκαλεί και η πρόταση της Κομισιόν για μεγάλη αύξηση των επιβαρύνσεων στα καπνικά προϊόντα (φόροι κατανάλωσης), ώστε να συγκεντρώνονται περισσότερα από 11 δισ. ευρώ για τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως μετέδωσε το Euractiv, όταν παρουσιάσθηκε στο Κολέγιο Επιτρόπων το ΠΔΠ οι επίτροποι από έξι χώρες, μεταξύ των οποίων και Απόστολος Τζιτζικώστας, εξέφρασαν τη διαφωνία τους για τους ίδιους πόρους.

Οι νέοι ευρω-φόροι

Μεγάλες προκλήσεις για την Ελλάδα

Το νέο πολυετές πλαίσιο σηματοδοτεί μεγάλες αλλαγές για την Ελλάδα, καθώς υποβαθμίζεται η βαρύτητα των δύο κοινοτικών πολιτικών από τις οποίες ωφελήθηκε η χώρα εδώ και δεκαετίες, δηλαδή της ΚΑΠ και της πολιτικής Συνοχής, μέσω της οποίας υποστηρίχθηκε η ενίσχυση του βιοτικού επιπέδου των φτωχότερων χωρών.

Εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν σημαντικές προσαρμογές σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο για να αξιοποιηθούν σωστά από τη χώρα τα κονδύλια του νέου πολυετούς πλαισίου. Όπως επισήμανε χθες ο Απ. Τζιτζικώστας, συνολικά τα κονδύλια για την Ελλάδα θα είναι αυξημένα, όπως βεβαίως θα συμβεί και για όλες τις χώρες, αφού θα αυξηθεί θεαματικά το συνολικό ύψος του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Όμως, τα κονδύλια για τους αγρότες και τη Συνοχή θα μείνουν στάσιμα και αυτό σημαίνει ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις θα κληθούν να προσαρμόσουν κατάλληλα τις πολιτικές και τους διοικητικούς τους μηχανισμούς για να απορροφήσουν άλλα κονδύλια του προϋπολογισμού, όπως αυτά που θα κατευθυνθούν στην ανταγωνιστικότητα.

Η εξίσωση γίνεται ακόμη πιο σύνθετη, με την προσθήκη άλλων δύο σημαντικών αλλαγών: Οι πόροι θα δίνονται κεντρικά, στην κυβέρνηση, και όχι στις περιφέρειες και οι εκταμιεύσεις θα συνδεθούν με υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, κατά το πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτό σημαίνει θα υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να χάνονται κονδύλια, εάν η κυβέρνηση δεν επιτυγχάνει τους στόχους για τις μεταρρυθμίσεις.

Πάντως, οι χθεσινές προτάσεις της Επιτροπής αποτελούν μόνο το σημείο εκκίνησης μιας πολύ σύνθετης διαπραγμάτευσης, όπου μπορεί να αλλάξουν πολλά με βάση τις παρεμβάσεις των εθνικών κυβερνήσεων και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η διαδικασία έγκρισης του ΠΔΠ απαιτεί ομοφωνία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια, όσον αφορά τους νέους πόρους. Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να είναι μακρές και πολιτικά φορτισμένες, με στόχο την έναρξη ισχύος του προϋπολογισμού τον Ιανουάριο του 2028.