Σε μια περίοδο που η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην κορυφή του παγκόσμιου τουριστικού χάρτη, παρά τις έντονες ανταγωνιστικές πιέσεις, ο παράγοντας των υποδομών αναδεικνύεται σε κρίσιμη προϋπόθεση για τη διατήρηση της ελκυστικότητάς της.
Με αιχμή τα νησιά, τα οποία υποδέχονται σχεδόν το ήμισυ των ξένων επισκεπτών της χώρας, η πρόκληση της επόμενης δεκαετίας αφορά τη μετάβαση σε ένα μοντέλο σύγχρονων, βιώσιμων και ανθεκτικών υποδομών, ικανών να στηρίξουν τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, οι επενδυτικές ανάγκες στα ελληνικά νησιά εκτιμώνται σε 35 δισ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας, με στόχο την αναβάθμιση κρίσιμων τομέων όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, η ύδρευση και η διαχείριση αποβλήτων.
Η μελέτη υπογραμμίζει πως «η βιωσιμότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα δημιουργίας ανθεκτικών υποδομών, ικανών να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους κορυφαίους νησιωτικούς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως, με τα νησιά της να έχουν επιτύχει διπλασιασμό αφίξεων την τελευταία 15ετία, φτάνοντας τα 16 εκατομμύρια το 2024.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, τα ελληνικά νησιά καλύπτουν το 11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού, ενώ επτά ελληνικοί προορισμοί βρίσκονται στη λίστα των 30 πιο δημοφιλών νησιών του κόσμου, δίπλα σε εμβληματικούς προορισμούς όπως το Μπαλί και η Χαβάη.
Ωστόσο, αυτή η εντυπωσιακή δυναμική συνοδεύεται από εντεινόμενες πιέσεις στις υποδομές. Κατά τους μήνες αιχμής, η τουριστική πυκνότητα φτάνει τους 33 επισκέπτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ημερησίως, έναντι μόλις 2–3 στην υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μεσόγειο.
Παρά την εκρηκτική αυτή εποχικότητα, οι επενδύσεις υποδομών ανά κάτοικο την τελευταία 20ετία παραμένουν αντίστοιχες με εκείνες της ενδοχώρας, αγνοώντας τις ιδιαίτερες ανάγκες των νησιών.
«Ο πληθυσμός στα νησιά αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 50% τους θερινούς μήνες και σε ορισμένες περιπτώσεις υπερδιπλασιάζεται, γεγονός που δημιουργεί εκρηκτικές πιέσεις στις υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης, απορριμμάτων και ενέργειας», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Για να ανταποκριθούν οι νησιωτικές οικονομίες στις αυξημένες ανάγκες, η μελέτη της ΕΤΕ εκτιμά ότι στις σημερινές ετήσιες επενδύσεις, ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ, θα πρέπει να προστεθούν περίπου 1 δισ. ευρώ ετησίως για την κάλυψη της εποχικής αύξησης του πληθυσμού και ακόμη 0,5 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση του πρόσθετου κόστους λόγω νησιωτικότητας, που υπολογίζεται σε 15%.
Συνολικά, η απαιτούμενη επενδυτική προσπάθεια φτάνει τα 3,5 δισ. ευρώ ετησίως ή 35 δισ. ευρώ έως το 2035, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η τουριστική ανάπτυξη θα παραμείνει βιώσιμη και ότι η φέρουσα ικανότητα των νησιών δεν θα ξεπεραστεί.
«Η επόμενη δεκαετία θα καθορίσει αν τα ελληνικά νησιά θα παραμείνουν παγκόσμιοι πρωταγωνιστές ή θα εγκλωβιστούν στα όρια των υποδομών τους», επισημαίνει στέλεχος της ΕΤΕ, προσθέτοντας πως «χωρίς συστηματικές επενδύσεις, η σημερινή επιτυχία μπορεί να αποδειχθεί μη διατηρήσιμη».
Οι διεθνείς τάσεις του τουρισμού, πάντως, δημιουργούν παράθυρο ευκαιρίας για την Ελλάδα. Η αυξημένη ζήτηση από μακρινές αγορές υψηλής δαπάνης, όπως οι ΗΠΑ και η Ασία και η στροφή των ταξιδιωτών προς εμπειρίες εκτός αιχμής, μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μετάβαση από την ποσοτική στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η μελέτη εκτιμά ότι, εάν οι ελληνικοί προορισμοί αξιοποιήσουν σωστά αυτές τις τάσεις, μπορούν να αυξήσουν τη μέση δαπάνη ανά τουρίστα κατά 15% έως το 2035, ενώ η συγκέντρωση αφίξεων τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο μπορεί να μειωθεί από 42% σε 34%.
Στο επίκεντρο παραμένει η ανάγκη για ένα σταθερό και προβλέψιμο χρηματοδοτικό μίγμα που θα επιτρέψει την υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων. Σήμερα, στα νησιά εισπράττονται περίπου 400 εκατ. ευρώ ετησίως από τέλη διαμονής και κρουαζιέρας, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο μισό της πρόσθετης ανάγκης που προκύπτει από την εποχική πληθυσμιακή αύξηση.
Η μελέτη προτείνει τη θεσμοθέτηση πλήρους ανταποδοτικότητας, ώστε τα έσοδα αυτά να επιστρέφουν στις περιοχές από όπου προέρχονται και να επενδύονται σε κρίσιμες τοπικές υποδομές.
Παράλληλα, προβλέπεται η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και παραχωρήσεων, καθώς και η αξιοποίηση ευρωπαϊκών και διεθνών χρηματοδοτικών εργαλείων μέσα από συνδυασμό επιχορηγήσεων, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και τα προγράμματα ΕΣΠΑ, με χαμηλότοκα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Η πρόκληση, ωστόσο, δεν είναι μόνο χρηματοδοτική. Ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ υπουργείων, περιφερειών και δήμων καθυστερεί έργα και εμποδίζει την προτεραιοποίησή τους, ενώ τα τρία τέταρτα των νησιωτικών δήμων δεν διαθέτουν τεχνικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα πολλά έργα να παραμένουν στάσιμα στο στάδιο των μελετών.
«Η έλλειψη ενιαίου φορέα συντονισμού οδηγεί σε καθυστερήσεις και αποσπασματικές παρεμβάσεις», τονίζει η μελέτη της ΕΤΕ, προτείνοντας τη δημιουργία μιας Εθνικής Αρχής Υποδομών Νησιών που θα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος στρατηγικού σχεδιασμού.
Η νέα Αρχή θα αναλαμβάνει τη συγκέντρωση και κατανομή των πόρων με προβλεψιμότητα, την ιεράρχηση έργων βάσει αντικειμενικών δεδομένων συντονίζοντας τις εθνικές προτεραιότητες με τις ιδιάζουσες ανάγκες των νησιών, καθώς και την επιτάχυνση της υλοποίησης μέσω ενιαίων ψηφιακών μηχανισμών fast-track αδειοδοτήσεων.
Για να είναι αποτελεσματική μια τέτοια αρχή, χρειάζεται να πλαισιωθεί από δύο κρίσιμους συμπληρωματικούς πυλώνες. Πρώτον, το επικείμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, το οποίο μπορεί να αποτελέσει τη θεσμική βάση για τη συνεκτική κατάρτιση αναπτυξιακών σχεδίων στα νησιά και τη σύνδεσή τους με τις απαιτούμενες υποδομές.
Δεύτερον, απαιτείται η δημιουργία μηχανισμού τεχνικής υποστήριξης και παρακολούθησης, με κεντρική ωρίμανση έργων, διαδημοτικά clusters μηχανικών και θεσμοθετημένους δείκτες απόδοσης.
Η μελέτη παραπέμπει σε διεθνή παραδείγματα, όπως οι Βαλεαρίδες και οι Αζόρες, όπου η ενσωμάτωση των τριών αυτών στοιχείων – στρατηγικού σχεδιασμού, χωροταξικού πλαισίου και τεχνικής υποστήριξης, οδήγησε σε ταχύτερη υλοποίηση έργων και αύξηση της αποτελεσματικότητας των επενδύσεων.
Όπως σημειώνεται, η εφαρμογή ενός ανάλογου μοντέλου στα ελληνικά νησιά θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για το σύνολο των τουριστικών προορισμών της χώρας.
Η πλήρης μελέτη της Εθνικής Τράπεζας είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Ομίλου, στην ενότητα «Οικονομικές Μελέτες και Αναλύσεις», κατηγορία «Ελληνική Επιχειρηματικότητα»:
https://www.nbg.gr/el/omilos/meletes-oikonomikes-analuseis/reports/islands-2025
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
