Το θεαματικό turnaround στις τράπεζες: Το stress test και... τα μερίσματα

Όσα κι αν γράφουν οι αναλυτές των οίκων αξιολόγησης και των επενδυτικών οίκων, η σημαντικότερη και επίσημη επιβεβαίωση της προόδου που έχουν κάνει οι τράπεζες για την επιστροφή στην κανονικότητα, ύστερα από μία δεκαετία πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, ήρθε την Παρασκευή με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των ευρωπαϊκών τεστ αντοχής. Παρότι ήρθαν αντιμέτωπες με ένα δύσκολο δυσμενές σενάριο, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες πέρασαν άνετα πάνω από τον πήχη των εποπτικών ελέγχων.

Το stress test το 2023 αποδείχθηκε ότι ήταν μία... βόλτα στο πάρκο για τις ελληνικές τράπεζες, κάτι που αποδεικνύει πόση πρόοδο έχουν σημειώσει σε σχέση με ελέγχους του παρελθόντος, ορισμένοι εκ των οποίων διενεργήθηκαν σε δύσκολες καμπές της μεγάλης οικονομικής κρίσης και αποτελούν μέχρι σήμερα τραυματικές εμπειρίες για τις τραπεζικές διοικήσεις και τους μετόχους.

Ίσως η πλέον τραυματική από αυτές τις εμπειρίες ήταν ο συνολικός έλεγχος πού έγινε από τον εποπτικό μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το φθινόπωρο του 2015, αμέσως μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου από την τότε κυβέρνηση Τσίπρα και στον απόηχο της «ηρωικής διαπραγμάτευσης» με τους Ευρωπαίους και του διαβόητου «αγάπη μου, έκλεισα τις τράπεζες», που είχε πει ο Γιάννης Βαρουφάκης.

Έτοιμος ο συνολικός έλεγχος στις ελληνικές τράπεζες, μία έκτακτη εποπτική άσκηση ειδικά για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και ενώ είχαν μπει στην άκρη δάνεια 25 δισ, ευρώ για πιθανές ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, περιελάμβανε όχι μόνο άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress test), αλλά και έλεγχο ποιότητας στα στοιχεία ενεργητικού (Asset Quality Review). Με τις οικονομικές συνθήκες να έχουν επιδεινωθεί δραματικά στη χώρα λόγω της πολύμηνης αντιπαράθεσης της κυβέρνησης με τους Ευρωπαίους εταίρους και πιστωτές, εκείνος ο έλεγχος δεν θα μπορούσε παρά να καταλήξει σε... αιματοχυσία.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που είχαν ανακοινωθεί τότε,

• Ακόμη και στο βασικό σενάριο, με συνυπολογισμό και των επιβαρύνσεων που προέκυψαν από τον έλεγχο ποιότητας ενεργητικού, οι ελληνικές τράπεζες είχαν ένα έλλειμμα κεφαλαίου 4,4 δισ. ευρώ, σε σχέση με την εποπτική απαίτηση για βασικό δείκτη κεφαλαίων (CET1) 9,5%.
• Στο δυσμενές σενάριο, η υπολογιζόμενη «τρύπα» στην κεφαλαιακή βάση, σε σχέση με την εποπτική απαίτηση για βασικό δείκτη κεφαλαίων 8%, έφθανε στο εξαιρετικά υψηλό ποσό των 14,4 δισ. ευρώ. Ουσιαστικά στο δυσμενές σενάριο τα κεφάλαια των τραπεζών εξαφανίζονταν!

Από εκείνο τον έλεγχο, το έλλειμμα κεφαλαίων στο δυσμενές σενάριο για την Τράπεζα Πειραιώς είχε υπολογιστεί σε 4,9 δισ., για την Εθνική Τράπεζα στα 4,6 δισ., για την Alpha Bank στα 2,7 δισ. και για την Eurobank στα 2,1 δισ. Ακολούθησε μία ανακεφαλαιοποίηση με συμμετοχή ιδιωτών και του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που μάλλον θα περάσει στην ιστορία ως η πιο τραυματική εμπειρία για όσους επένδυαν στον τραπεζικό κλάδο του ελληνικού χρηματιστηρίου -όπως βεβαίως και για τους φορολογουμένους που φορτώθηκαν ένα ακόμη δανειακό βάρος για τη στήριξή του τραπεζικού συστήματος.

Από την κόλαση... στον παράδεισο

Διαβάζοντας κανείς τα αποτελέσματα του φετινού stress test, δύσκολα θα πιστέψει ότι πρόκειται για τις ίδιες ελληνικές τράπεζες με διαφορά κάποιων ετών από εκείνο τον δύσκολο έλεγχο του 2015. Οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν από την κόλαση στον παράδεισο: πέρασαν καθαρά το όριο του 8% στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας του 2025 στο δυσμενές σενάριο, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο εξ αυτών, Εθνική και Eurobank, βρέθηκαν στις κορυφαίες θέσεις μεταξύ των συστημικών τραπεζών της ευρωζώνης που συμμετείχαν στον έλεγχο.

Σημειωτέον, μάλιστα, ότι το φετινό δυσμενές σενάριο ήταν το πιο δύσκολο στην ιστορία των ευρωπαϊκών ελέγχων και προέβλεπε για την Ελλάδα σωρευτική μείωση του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2025 κατά 5,5% και σωρευτική αύξηση του πληθωρισμού κατά 16,9%.

Τα αποτελέσματα των ελέγχων για τις ελληνικές τράπεζες (πηγή: Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών)

Δύο ήταν κυρίως τα στοιχεία που έκαναν τη διαφορά και επέτρεψαν στις τράπεζες να περάσουν με ευκολία τους φετινούς ελέγχους:

1. Στη φετινή άσκηση, οι τράπεζες εισήλθαν με αρκετά υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας (CET1), που κυμαίνονταν μεταξύ 13% και 16,8%. Αυτό τους επέτρεψε να έχουν αρκετά κεφάλαια πάνω από το ελάχιστο εποπτικό όριο για να αντέξουν τα θεωρητικά πλήγματα από το δυσμενές σενάριο. Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι οι τελευταίες στην ευρωζώνη σε κεφάλαια, μια θέση που έχουν πάρει οι ισπανικές τράπεζες.
2. Τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών έχουν εξυγιανθεί σχεδόν πλήρως τα τελευταία χρόνια μέσα από τις τιτλοποιήσεις με κρατικές εγγυήσεις του προγράμματος «Ηρακλής». Αυτό επέτρεψε να είναι αρκετά συγκρατημένα τα πλήγματα στα κεφάλαια με βάση το δυσμενές σενάριο, από 2,3% μέχρι 4,4%. Επιπλέον, έχοντας χαρτοφυλάκια δανείων που με κανονικές αποδόσεις σε έσοδα τόκων, σε αντίθεση με το παρελθόν όπου σχεδόν τα μισά δάνεια ήταν προβληματικά, οι τράπεζες είχαν πολύ καλύτερες επιδόσεις στον έλεγχο στον υπολογισμό των μελλοντικών εσόδων και κερδών και της εσωτερικής δημιουργίας κεφαλαίου.

Η ώρα της ανταμοιβής των μετόχων

Οι επιδόσεις των τραπεζών στην εποπτική άσκηση, με Εθνική και Eurobank να καταγραφούν δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας 14,5% και 12,2% στο δυσμενές σενάριο το 2025 και Πειραιώς και Alpha να εμφανίζουν δείκτες 9, 1% και 8,9% αντίστοιχα, είναι εξαιρετικά σημαντικές για την επενδυτική αξιολόγηση των τραπεζικών μετοχών.

Εκτός πολύ σοβαρού απροόπτου, επιβεβαιώνουν τους σχεδιασμούς των τραπεζικών διοικήσεων για τη διανομή μερισμάτων και γενικότερα για την ανταμοιβή των μετοχών, καθώς εκτιμάται ότι θα επιτρέψουν στην εποπτική αρχή να εγκρίνει διανομές μερισμάτων από Εθνική και Εurobank από τα κέρδη της φετινής χρήσης και από Τράπεζα Πειραιώς και Alpha Bank από τα κέρδη του 2024.

Αυτό δείχνει και την τεράστια αλλαγή της ατζέντας που έχει συντελεσθεί στο τραπεζικό σύστημα τα τελευταία χρόνια: στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, τα stress tests έδιναν την αφορμή για συζητήσεις για πιθανές τρύπες στα κεφάλαια που μπορεί να καλούνταν να καλύψουν οι μέτοχοι με τα μετρητά τους, αλλά και το κράτος μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Με αφορμή τους ελέγχους του 2023 όμως, αυτό που συζητείται είναι τι και πότε θα πάρουν οι μέτοχοι από τις τράπεζες, αφού αυτές πλέον δημιουργούν και δεν καταστρέφουν κεφάλαια...